De geschiedenis van Zen.nl

door Rients Ritskes

Onze missie binnen Zen.nl is zoveel mogelijk mensen faciliteren in duurzaam geluk. En zo hebben sinds de start eind 1987 meer dan 30.000 mensen leren mediteren van mij of van mijn collega's. Vermoedelijk zijn het er veel meer dan 30.000 aangezien veel zenleraren na het afronden van hun opleiding verder gaan als zelfstandig zenleraar (onafhankelijk van Zen.nl) en in die hoedanigheid ook veel mensen hebben leren mediteren. Onze missie om zoveel mogelijk mensen te faciliteren in duurzaam geluk is de hedendaagse vertaling van de eerste boeddhistische gelofte. Normaal wordt deze vertaald als de belofte om alle levende wezens te redden. 'Alle levende wezens redden' is een oude symbolische aanduiding die om een hedendaagse vertaling vraagt. Niettemin is er een sterke overeenkomst tussen de traditionele en onze hedendaagse vertaling. Dat viel mij enkele jaren geleden op toen ik een bevriende Chinese zenmeester en kalligraaf vroeg om voor ons in Chinese karakters de missie van Zen.nl te kalligraferen. Hij voldeed aan mijn verzoek en toen de scroll klaar was viel mij op dat hij precies dezelfde karakters had gekalligrafeerd als die van de traditionele eerste gelofte. Toen ik opmerkte dat ik niet om een weergave van de traditionele gelofte had gevraagd, maar om onze vertaling ervan, vroeg hij mij wat dan het verschil was. Op dat moment realiseerde ik me hoe passend onze hedendaagse vertaling blijkbaar is.

Afbeelding 1
Deze illustratie is op mijn verzoek in 1993 door Dick Bruna (1927-2017) gemaakt. Deze tekening was lang het logo van Zen.nl. Een paar jaar later vroeg Dick Bruna mij hem het mediteren te leren. Een week nadat ik hem het mediteren had geleerd ontving ik bovenstaande schrijven van hem.

Waarom 'zoveel mogelijk mensen'?

Hoe kort geformuleerd onze missie ook is, toch valt er het nodige over uit te leggen. Allereerst de zinsnede 'zoveel mogelijk mensen'. Hoewel deze al veel minder hoogdravend is dan het oorspronkelijke 'alle levende wezens', klinkt hij sommigen té ambitieus in de oren. Een enkeling zegt zelfs al moe te worden bij de gedachte alleen. Immers, vaak willen we eerst zelf gelukkig worden en ons dan pas op het geluk van anderen richten. Een vraag die ook regelmatig wordt gesteld, is of 'een paar mensen' niet al voldoende zou zijn? Want dàt alleen al is een hele opgave. En natuurlijk, één mens faciliteren in duurzaam geluk is al prachtig en valt ook binnen de norm van 'zoveel mogelijk'. Als iedereen echt één ander iemand zou faciliteren in duurzaam geluk, zou de hele wereld gelukkig zijn. Anderzijds is het zo dat wanneer je het talent hebt om meer dan één mens te faciliteren, dan is het toch heel natuurlijk om die talenten daartoe in te zetten? Want het werkt ook andersom: hoe meer mensen je faciliteert in geluk, hoe gelukkiger je ook zelf wordt. Dus door één ander te faciliteren in geluk word je zelf gelukkig en door méér mensen te faciliteren word je nog gelukkiger. Dáárom is dit niet alleen de eerste maar wat mij betreft ook de belangrijkste van de boeddhistische geloftes.

Iemand zou kunnen tegenwerpen: 'Maar is het dan niet egoïstisch, als je het doet om er zelf gelukkiger van te worden?' Mijn antwoord is: 'Geenszins, want met deze eerste gelofte en dus onze missie, geef je vorm aan het exacte midden tussen altruïsme en egoïsme, ofwel holisme. De holistische benadering voorkomt dat je je verliest in de in dit verband theoretische tegenstelling tussen altruïstisch en egoïstisch. Holisme betekent dat we uitgaan van het geheel (holos). We zijn als mensen immers zeer nauw met elkaar verbonden, zo nauw dat je kunt zeggen dat we één zijn. Iets goeds doen voor de ander doet jezelf per definitie goed. En wanneer dat niet zo voelt, dan doe je het niet uit holistisch perspectief, maar bijvoorbeeld uit plicht- of schuldbesef. Daar wordt niemand echt gelukkiger van. Het draagt niet bij aan duurzaam geluk en je put jezelf er maar mee uit. Het beste is om een win-win-intentie te hebben. Wanneer het faciliteren van anderen goed voelt, ben je goed bezig en is dat niet egoïstisch. Dus we faciliteren anderen in geluk omdat we er zelf ook gelukkig van worden.'

Dan is er nog de vaak gestelde vraag of je niet eerst zelf duurzaam gelukkig moet zijn voor je anderen hierin kunt faciliteren. De ervaring leert dat dit niet zo is en het succes van Zen.nl kan deels verklaard worden uit het feit dat het eerder andersom is. Veel mensen die bij ons aan de opleiding tot zenleraar beginnen, doen dat primair voor hun eigen persoonlijke verdieping. Ze merken dat het mediteren hen veel brengt. Om nog meer rust en inzicht te vinden, besluiten ze daarom vaak de opleiding tot zenleraar te doen, als een persoonlijk verdiepingstraject. Een belangrijk onderdeel van de opleiding is dat je na één of twee jaar een zenleraar gaat assisteren bij het geven van zenlessen. Na twee of drie jaar word je geacht zelf een introductiecursus te geven en dan gebeurt het… Veel mensen die de opleiding deden als persoonlijk verdiepingstraject, komen erachter dat het anderen leren mediteren heel veel voldoening geeft. Na afloop van het geven van de eerste introductiecursus zei iemand dat wekelijks een paar uur meditatieles geven meer voldoening gaf dan 36 uur gewoon werk. Daarom besluiten veel van deze zenleraren in opleiding om door te gaan met het geven van parttime of fulltime zenmeditatielessen.
Dat je gelukkiger wordt van het anderen faciliteren in geluk dan van het nastreven van vooral je eigen geluk is een eeuwenoud boeddhistisch inzicht. Een inzicht dat ook door de moderne wetenschap bevestigd wordt. Uit een Amerikaans onderzoek blijkt dat wanneer je de ene groep mensen 50 dollar geeft met de boodschap: 'koop iets voor jezelf' en de andere groep geef je 50 dollar met de boodschap dit aan iemand anders te schenken, deze laatste groep veel gelukkiger hiervan wordt dan de groep die het zelf mag houden. Er lijkt dus geen sprake te zijn van eerst zelf gelukkig te worden en dan pas anderen te kunnen helpen gelukkiger te worden. Zodra je iets voor een ander doet in het bewustzijn van de holistische samenhang der dingen, word je daar meteen gelukkiger van.

Hier kan iemand zich afvragen: Waarom doet dan niet iedereen dat?
Welnu, omdat we biologisch gezien meer voorgeprogrammeerd zijn om ons voort te planten dan om duurzaam gelukkig te zijn. Genot en geluk staan in de biologie ten dienste van de voortplanting. Vandaar dat seks over het algemeen samengaat met genot. Dat is een aanmoediging van de natuur om de soort in stand te houden, niet om duurzaam gelukkig van te worden. Dit biologische voortplantingsstreven wordt door de gangbare maatschappelijke norm én door veel religieuze stromingen nog eens extra aangemoedigd. Een voorbeeld van de maatschappelijke aanmoediging is de kinderbijslag. Hoe meer kinderen hoe meer kinderbijslag. Ook is er binnen veel religieuze tradities druk om vooral kinderen te 'nemen'. We herinneren ons allemaal nog wel het verhaal van de pastoor die langs kwam, wanneer er in een gezin niet voldoende kinderen werden geboren. Het Roomse verbod op voorbehoedsmiddelen kan ook in dit kader gezien worden. En ook bijvoorbeeld binnen de Islam worden gehuwde stellen geachte kinderen te krijgen. In het boeddhisme is dat niet het geval. Het is daarom opmerkelijk dat het boeddhisme tot op de dag van vandaag nog steeds zoveel aanhangers heeft, immers de groei van religieuze stromingen is bijna altijd het gevolg van grote gezinnen onder haar aanhangers. In het boeddhisme staan: meer inzicht, verlichting en duurzaam geluk in het hier en nu centraal. Hiermee komt meteen ook een ander aspect van het woord 'duurzaam' uit onze missie naar voren. Je kunt je in het kader van de overbevolking immers afvragen hoe duurzaam het aanmoedigen van grote gezinnen nog is. Tot nu toe stonden we stil bij 'duurzaam' als tegenhanger van kortdurend geluk, zijnde genot. Echter het woord duurzaam moet ook gelezen worden in de gangbare betekenis van het woord, zijnde: niet ten koste van onze leefomgeving. Dus duurzaam slaat in onze missie zowel op het geluk zelf als op de relatie met onze leefomgeving.

Afbeelding 2 Eerste weeksesshin juli 1995 op de Tiltenberg in Vogelenzang

Faciliteren

De grote uitdaging in onze missie is: anderen faciliteren in duurzaam geluk. Iedereen die dat wel eens geprobeerd heeft, weet hoe moeilijk dat is. Hoeveel je ook aan iemand geeft, hij of zij zal er niet altijd gelukkig van worden, zelfs niet wanneer je al je liefde geeft. Je denkt vaak gelukkig te worden wanneer je iets krijgt of koopt, maar je weet ook dat het niet zo is: 'bezit van de zaak is het einde van het vermaak', luidt een bekend gezegde. Zelfs liefde krijgen of geven helpt soms niet. Vraag het maar aan de ouders die zielsveel van hun kinderen hielden en alles voor hun kinderen deden wat in hun vermogen lag, maar dan toch hun kinderen niet gelukkig zagen worden. Veel ouders met depressieve kinderen weten hierover mee te praten en soms nemen deze ongelukkige kinderen zelfs afscheid van het leven.

Kun je überhaupt iets voor een ander doen? Kun je wel iets wezenlijks geven en wat dan? Mijn antwoord luidt ja, je kunt iets wezenlijks geven door het goede voorbeeld te geven. En hoe doe je dat praktisch? Door alles wat je doet met zoveel mogelijk liefde en aandacht te doen. Dat is zen. Alles wat je doet met hart en ziel doen, want alles wat je met toegewijde aandacht doet, maakt je gelukkig. Zo leer je te houden van wat je te doen staat, van onkruid plukken tot en met de boekhouding, van de vaatwasser leeg halen tot en met het bedrijven van de liefde. Door het met aandacht te doen maak je het zen- en zinvol en ben je tot een inspirerend voorbeeld voor anderen. Zo simpel is het èn tegelijk zo moeilijk. Immers, juist aan die oprechte, niet discriminerende aandacht ontbreekt het ons vaak. We willen te veel tegelijk en hebben er daardoor te weinig aandacht voor. Dàt is het wat eigenlijk iedereen ongelukkig maakt. Een zenleraar of zenmeester is dus niet iemand die het allemaal weet, maar iemand die een voorbeeld probeert te zijn in het ontwikkelen van aandacht en inzicht. Daarom zijn ook jonge en relatief onervaren zenleraren vaak zo inspirerend voor wie er nog mee moet beginnen. Ze staan nog aan het begin en begrijpen daarom hun cursisten heel goed. Door samen met vallen en opstaan meer aandacht en inzicht te ontwikkelen maakt de leraar de leerling gelukkig - en vice versa. Evaluaties onder honderden zenleraren en cursisten laten jaar in jaar uit zien dat hoe meer je werkt aan het ontwikkelen van aandacht en inzicht, hoe gelukkiger je bent. Zenleraren geven zichzelf gemiddeld dan ook altijd een punt hoger op geluk dan de gemiddelde leerling die aan het begin staat. Dit is te verklaren uit het feit dat zenleraren anderen structureel proberen te faciliteren in het ontwikkelen van duurzaam geluk.

Duurzaam geluk

In het nog steeds calvinistische Nederland hebben velen een ambivalent gevoel bij het begrip geluk. Enerzijds wil iedereen gelukkig zijn en geloven we de gemiddelden die regelmatig in de krant te lezen zijn. Zo nemen we gemakkelijk aan dat de bewoners van de Scandinavische landen gelukkiger zijn dan de landen rond de Middellandse zee. Maar als het over ons eigen geluk gaat, denken we vaak dat je dat niet in een cijfer kunt uitdrukken. Verder houdt onze taal ons voor dat geluk voor de dommen zou zijn. In onze dubbele houding ten aanzien van geluk speelt waarschijnlijk mee dat de kerk ons eeuwen heeft voorgehouden dat wie op aarde gelukkig is, later in de hel komt. Wie durft dan op aarde nog te beweren gelukkig te zijn of naar geluk te streven? In de Westerse filosofie van vóór onze jaartelling en in het boeddhisme vinden we wel een ondubbelzinnige opvatting over geluk. Duurzaam gelukkig zijn is daar het hoogst haalbare doel om als mens na te streven. Aristoteles schrijft dit letterlijk in zijn Ethica en Boeddha heeft het in De verzameling van lange leerredes maar liefst 84 keer over geluk en hoe dat te bereiken. Belangrijk is wel een onderscheid te maken tussen genot en geluk. Genot kun je kortstondig geluk noemen, maar het geluk dat Boeddha en Aristoteles bedoelen, is duurzaam geluk.

Afbeelding 3 Weeksesshin Lochem 2019

Duurzaam geluk is het vermogen anderen te faciliteren in hun geluk, ook wanneer je zelf lijdt. Door de manier waarop je zelf met je eigen lijden omgaat, kun je een voorbeeld zijn voor anderen. En dat maakt, dat je naast je eigen lijden toch gelukkig kunt zijn. Dus een verlichte kan tegelijk lijden en gelukkig zijn. Hoe wijzer en verlichter, hoe gelukkiger. Hoe je dat wordt? Door steeds te beseffen dat je anderen kunt faciliteren in duurzaam geluk door het goede voorbeeld te geven, maar ook door wat je doet altijd met zoveel mogelijk aandacht te doen. Ook al is het je laatste adem uitblazen, je kunt een inspirerend voorbeeld zijn als je dat met liefde, toewijding en aandacht doet. Gemakkelijk is dat niet. Het is een leven lang oefenen, maar het goede nieuws is dat elke stap die je op dit pad zet je weer iets gelukkiger maakt. Dit is waarvoor we het doen.

Nieuwe zenmeesters

In het boek Hedendaagse zenmeesters zijn tien spirituele biografieën te lezen, opgetekend door zenleraar Walter Jacobs, van mensen die zich binnen Zen.nl gemiddeld zo'n 20 jaar met hart en ziel hebben ingezet voor onze missie en organisatie. Vanwege hun toewijding, hun voorbeeldfunctie en hun ontwikkelde inzicht krijgen ze binnen onze organisatie de titel van zenmeester. Dit gaat bij Zen.nl anders dan bij de meer traditionele zenscholen. Dat heeft te maken met het feit dat Zen.nl sinds 2010 haar eigen koers vaart, los van de Japanse traditie waaraan onze school overigens in velerlei opzichten schatplichtig is. In de zomer van 2010 erkenden 56 zenleraren en gevorderde cursisten van Zen.nl mij formeel als zenmeester en tekenden een oorkonde waarin dit werd bevestigd. Dat moment beschouw ik als het formele moment waarop we als Zen.nl een nieuwe zelfstandige zentraditie zijn gestart (afbeelding 4).

Afbeelding 4 Oorkonde zenmeesterbenoeming

Deze stap hebben we gezet omdat Zen.nl zich in de loop van de tijd steeds meer heeft ontwikkeld in de lekentraditie. Dit in tegenstelling tot de traditionele Japanse zenscholen die opleiden tot zenpriesters. Dat zijn priesters die zich in de praktijk bijna uitsluitend bezighouden met rituelen rond het overlijden. De functie van zenpriesters in Japan is grotendeels te vergelijken met het werk van de Nederlandse begrafenisondernemingen. De eisen die in Japan gesteld worden aan zenpriesters en zenmeesters zijn dan ook niet vergelijkbaar met wat zenleraren in Nederland moeten kunnen. Zo bestaat de opleiding in Japan, behalve uit veel mediteren, vooral uit het uit het hoofd leren van heel veel lange sutra's en staat vooral het oefenen van de rituelen rond de crematie centraal. Een zenpriester wordt in Japan dus niet primair opgeleid om anderen het mediteren te leren, terwijl dat bij ons juist wel het geval is. Dat stelt dus heel andere eisen aan onze opleiding.

Onze op de modernste didactische inzichten gebaseerde opleiding tot zenleraar en zencoach blijkt in een behoefte te voorzien. Veel mensen die bij ons zenleraar of zencoach in opleiding ('ziopper') worden, doen dat voor hun persoonlijke verdieping. Ongeveer de helft van de beginnende zioppers heeft daarbij ook de intentie om zelf zenleraar of zencoach te worden. De afgelopen jaren staan er gemiddeld meer dat 100 deelnemers als ziopper ingeschreven. Zen.nl is een Stichting zonder winstoogmerk en sinds 2013 officieel CRKBO-geregistreerd als instituut voor kort beroepsonderwijs. Het zioptraject is een parttime beroepsopleiding, waaraan de deelnemers gemiddeld tussen de 8 en 28 uur per week besteden, afhankelijk van hoe lang men over de opleiding wil doen. De opleiding wordt afgesloten met een stage, scriptie en een examen. Het laatste gedeelte van het examen is openbaar en vaak zijn vrienden en familie daarbij aanwezig. Daarna ontvangt men het zenlerarencertificaat. Zie afbeelding 5 met tien geslaagde kandidaten vlak nadat ze het examen hebben afgerond. In totaal hebben de afgelopen 20 jaar rond 170 zenleraren met succes examen gedaan. Deelnemers die daarna ook de opleiding tot zencoach doen en afsluiten met een examen krijgen het zencoach-diploma uitgereikt tijdens de landelijke ziopdagen.

Afbeelding 5 Tien geslaagden voor het zenleraren-examen, zomer 2018

Afbeelding 6 Opleiders en locatiemanagers aanwezig op de beleidsdagen augustus 2021

Zioppers worden opgeleid door de lokale opleiders en dat zijn er Nederland op dit moment ongeveer 40. Zie afbeelding 6. Gemiddeld coacht elke opleider dus drie zioppers, maar in de praktijk hebben de junior-opleiders vaak één of twee zioppers in opleiding en hebben de senior-opleiders er meer. De individuele coaching van zioppers door onze opleiders is een wezenlijk deel van de opleiding. Ook in de Chinese en Japanse Rinzai-zentraditie is de individuele aandacht van de leraar voor zijn of haar leerlingen altijd belangrijk geweest. Dit heeft ook te maken met de in de Rinzai-traditie ontwikkelde koanstudie als didactische methode om de geest van zenmonniken te trainen. In Rinzai-kloosters verblijven meestal niet meer dan 20 of 30 monniken, terwijl in het Soto-zenklooster in Japan traditioneel honderden monniken verbleven. De koanstudie is naast het mediteren een van de parels van de zentraditie. Ik ben daarom heel blij dat in 2020, na jaren voorbereiding, eindelijk mijn nieuwe boek over koans en koanstudie gepubliceerd is. De geïnteresseerde lezer verwijs ik graag naar dit nieuwe koanboek: Zen en onzin van het leven, een verzameling klassieke en moderne koans. Van dit boek verschijnt binnenkort een gewijzigde tweede druk. De tweede druk krijgt ook een andere titel, nl.: Het nieuwe koanboek, een verzameling klassieke en moderne koans.

In de coaching, dat een wezenlijk onderdeel van onze opleiding van zioppers is, staan de persoonlijke doelen en leerbehoeftes van de zioppers centraal. Het gaat over de praktische vertaling van de zenfilosofie naar de praktijk van het dagelijks leven. De verplichte literatuurlijst komt in deze gesprekken ruimschoots aan de orde en omdat er in de opleiding veel tijd en ruimte is voor deze coaching, kunnen hier ook vaak meer persoonlijke zaken worden besproken die niet direct aan de opleiding zijn gerelateerd. Naast de coaching zijn onze wekelijkse meditatielessen en maandelijkse studieklassen een wezenlijk deel van de opleiding. Zo zijn er studieklassen rond de boeken Leer denken wat je wilt denken en Leer voelen wat je wilt voelen en rond thema's als zencoaching, de dialoog en rituelen. Hierin worden alle rituelen geoefend die rond het geven van de cursusbijeenkomsten, zoals het corrigeren van de meditatiehouding, het slaan op de meditatiebel en de theeceremonie. De zenlessen worden traditioneel altijd afgesloten met een eenvoudige theeceremonie, maar ook het 'goed' op de meditatiebel slaan is minder eenvoudig dan menigeen denkt en vergt dan ook veel oefening èn concentratie.

Vier maal per jaar organiseren we landelijke opleidingsdagen voor zioppers (zie afbeeldingen 7 en 8). Het zijn verdiepingsdagen waarin diverse onderwerpen uitgediept worden die aan de opleiding gerelateerd zijn.


Afbeelding 7 Ziopdag 2019


Afbeelding 8 Zenlerarenopleidingsdag 2019


Afbeelding 9 Seiko Hirata Roshi (1923-2008)

Vaak worden deskundigen van buiten uitgenodigd om lezingen te geven of worden workshops en lezingen verzorgd door onze eigen opleiders. Onderwerpen die de afgelopen ziopdagen centraal stonden, waren bijvoorbeeld: zenmeesters uit het verleden, de dood, kunst, symbolen, koan, het kwaad, de werking van onze hersenen, placebo- en nocebo-effect. Tot slot vormen de zeer intensieve zesdaagse meditatietrainingen, sesshins genaamd, een wezenlijk onderdeel van het zioptraject.

Hoewel wij ons in de loop van de tijd in een andere richting hebben ontwikkeld dan de Japanse zentraditie, heb ik persoonlijk toch ongelooflijk veel geleerd van mijn vele verblijven in de diverse Japanse zenkloosters. Naast veel andere zenmeesters die ik op mijn weg ben tegengekomen, voel ik mij vooral schatplichtig aan Seiko Hirata Roshi (1923-2008), zenmeester van Tenryu-ji in Kyoto (zie afbeelding 9). Hij was mijn belangrijkste verlichte voorbeeld, ook omdat hij veel minder conservatief was dan de meesten van zijn collega's. Zijn openheid voor de ontwikkelingen in de moderne tijd heeft hij waarschijnlijk ontwikkeld toen hij als student vier jaar in Europa heeft gestudeerd en redelijk Duits en Engels leerde spreken. Zo was hij ook de eerste van de vooraanstaande zenmeesters die eind vorige eeuw formeel excuses heeft gemaakt voor de fouten die de Japanse zentraditie in de Tweede Wereldoorlog heeft gemaakt.

Ik ben heel blij dat hij mij - na een stevige toelatingstest - tot zijn beroemde klooster met prachtige zentuinen heeft toegelaten. Dat was in september 1986. Van hem kreeg ik bij het intreden in het klooster de tempelnaam RanZen, wat 'Nederlandse zen' betekent. Zie afbeelding 10, waar ik in de achterste rij iets links van het midden sta. Door mijn lengte steek ik iets boven mijn medemonniken uit.

Afbeelding 10 Alle zenmonniken van Tenryu-ji tijdens bedeltocht in Kyoto, voorjaar 1987

De twee Japanse karakters voor RanZen prijken op de oorkonde (zie afbeelding 4) en op alle officiële diploma's en certificaten die Zen.nl uitgeeft. Ook ben ik Hirata Roshi veel dank verschuldigd voor het feit dat hij tussen 1989 en 2000 bijna jaarlijks één of twee van zijn senior monniken naar Nederland afgevaardigde om ons te helpen een goede sesshin-routine op te bouwen. Op afbeelding 11 zijn de twee Japanse monniken te zien die ons in augustus 1989 bezochten. Een van hen (de bovenste van de twee op de foto) is nu zenmeester van Tenryu-ji. De foto is genomen in de Werfkelder onder Oudegracht 297 in Utrecht waar we na een grondige renovatie ervan in 1988, begin 1989 introkken. Op afbeelding 12 is een van de eerste cursusgroepen van gevorderden te zien. Ook die foto is in de zomer van 1989 genomen.


Afbeelding 11 Na afloop van eerste weekendsesshin 1989 met twee zenmonniken uit Japan


Afbeelding 12 Een van de eerste cursusgroepen in de Werfkelder in Utrecht

Ik heb deze jaarlijkse afvaardigingen vanuit Tenryu-ji enerzijds ervaren als 'controle' vanuit Japan, anderzijds als een enorme steun en erkenning van onze jonge Nederlandse zentraditie. Na 10 jaar visitaties uit Japan, kreeg ik in 2000 te horen dat men alle vertrouwen in mij had en ik zonder de jaarlijkse bezoeken verder kon. In 2004 bezocht ik Hirata Roshi voor het laatst. Hij overleed in 2008 en vijf jaar later is het tot een formele breuk gekomen tussen Zen.nl en Tenryu-ji, iets waarover destijds op sociale media de nodige ophef is gemaakt.

Het getal 10

Dit getal komt in mijn leven een paar keer terug. Ik besloot tijdens mijn eerste sesshin bij Kerk en Wereld in Zeist, onder leiding van Judith Bossert en Boudewijn Koole, om zenleraar te worden. In datzelfde jaar, 1977, besloot ik meteen ook zelf eerst tien jaar lang dagelijks te mediteren en zoveel mogelijk sesshins te doen. Aan dat voornemen hield ik mij en 10 jaar later, eind 1987, gaf ik in Utrecht mijn eerste zenlessen. Ik was toen net terug van een verblijf van elf maanden in Japan. Intussen ben ik 10 jaar studieadviseur geweest. Om tijdens mijn opleiding tot zenleraar in mijn levensonderhoud te voorzien werd ik studieadviseur aan de medische faculteit in Utrecht. Ik heb dat werk van 1980 tot en met 1990 met heel veel plezier gedaan. Deze 10 jaar werkervaring aan de universiteit heb ik als bijzonder leerzaam ervaren. Een ervaring die me als zenleraar zeer van pas kwam. Ik werkte er met jonge, intelligente en gemotiveerde mensen die in hun studietijd de nodige uitdagingen tegenkwamen. Hier leerde ik meer van dan van de ultra-theoretische kennis die ik opdeed tijdens enkele jaren dat ik in deeltijd de studie Filosofie aan de universiteit volgde. Hierna heb ik over mijn inzichten en ervaringen een boek geschreven, getiteld Zen en de kunst van het studeren. Het boek kreeg veel publiciteit en positieve recensies en kwam in 1990 zelfs op de NRC-bestellerslijst terecht. Twee van de belangrijkste inzichten uit het boek pas ik tot op de dag van vandaag toe en deel ik met iedereen die het wil horen. Dit is ten eerste het niet te onderschatten belang van een goede fysieke conditie voor het leveren van duurzame creatieve en intellectuele prestaties en ten tweede het grote belang van het zo helder mogelijk hebben van waarom je doet wat je doet, oftewel je doelbewustzijn. Om die reden ben ik deze inleiding begonnen met een uitvoerige beschrijving van de missie van Zen.nl. Je bewuste en onbewuste intenties zijn bepalend voor de mate waarin je je duurzame geluk zult realiseren.


afbeelding 13 Buiten mediteren tijdens weeksesshin augustus 2010 in Denemarken


afbeelding 14 Buiten mediteren tijdens weeksesshin juli 2021 in Lochem

In 2021, weer iets meer dan 10 jaar nadat mijn gevorderde studenten mij erkenden als zenmeester, ervoer ik de tijd gekomen om 10 van de inmiddels zeer ervaren zenleraren uit onze school te erkennen als zenmeesters. Dat het er 10 zijn, is net zo toevallig als de manier waarop mijn ontwikkeling in perioden van 10 jaar lijkt te verlopen. De komende 10 jaar hoop ik er zeker nog 10 te kunnen benoemen en daarna kan ik rustig met pensioen. Overigens, hoewel het mijn voornemen is om tegen die tijd met pensioen te gaan, is dit nog geen belofte. Immers veel zenmeesters blijven tot op hoge leeftijd actief en persoonlijk vind ik dat dan ook een mooi streven.