Vooroordelen zijn goed
Rients Ritskes, Zen.nl Nederland. Deze week lijken vooroordelen centraal te staan in mijn agenda. De film die ik vanavond zag ging erover, net als een artikel in
Filosofie Magazine, wat ik net voor ik naar de film ging gelezen had. De film liet heel mooi zien hoe vooroordelen van vader op zoon relaties doen stuklopen. Weer een filmmaker die ons de dominante rol van het Oedipus complex laat zien. Hoewel we Freud verguizen, zien we dat vader en zoon elkaar naar het leven staan en moeder met haar geliefde zoon in bed ligt. Een springlevend thema, immers hoeveel kleine zonen liggen niet bij mama in bed en hoeveel papa’s eindigen, net als in deze film, alleen op de bank?
De vooroordelen worden in de film half opgelost en dat geeft de kijker een goed gevoel om mee naar huis te gaan. Maar voor wie verder kijkt geeft de film genoeg stof om nog eens over na te denken. De film heet
Paradise Trips en is leuk om te zien. Voor ouders met jonge kinderen is de film een aanrader. Het gaat over de norse buschauffeur Mario die zijn hele loopbaan gepensioneerden naar het warme zuiden gebracht heeft. Op de vooravond van zijn eigen pensioen moet hij tegen zijn zin in een kleurrijke bende jongeren naar een festival in Kroatië brengen. Onderweg groeit het conflict tussen de conservatieve Mario en zijn alternatieve passagiers. Wat Mario’s laatste ritje moest worden verandert al snel in een fascinerende trip, die hem confronteert met zijn vooroordelen over zijn verloren zoon.
Vooroordelen zijn toch onjuist?
In Filosofisch Magazine staat een boeiend interview met Adam A. Sandel, een jonge veelbelovende Amerikaanse filosoof. Zijn boek
Ruimte voor vooroordelen verscheen onlangs in het Nederlands. Hij neemt het ondubbelzinnig op voor het vooroordeel want, zo zegt hij, ‘wat je ook doet, je slaagt er toch niet in vooroordelen uit te bannen’. En als we even goed nadenken, is het niet zo moeilijk om hem gelijk te geven. Iedereen heeft zo zijn vooroordelen en niemand heeft de waarheid in pacht, ook al menen sommigen dat natuurlijk wel te hebben. Echter, de mensen die wel menen de waarheid in pacht te hebben zijn vaak behoorlijk irritant in de omgang en vaak zelfs een groot gevaar voor hun omgeving. Denk maar aan de fundamentalisten die in alle wereldtradities, ook het boeddhisme, te vinden zijn. Ze strijden met pen, sociale media, geweer of zelfs bommen in naam van hun waarheid.
Still uit de film
Paradise Trips
Nee, in plaats van vooroordelen uit te bannen is het beter ze niet te ontkennen, maar te doorzien. Een voorbeeld. Onlangs herschreef ik, voor een nieuwe uitgave, de eerder geschreven
Dertig Zenlessen. In een van de hoofdstukjes schrijf ik, in navolging van D.T. Suzuki, dat we in zen geloven in het wezenlijk goede van de mens. Bij het herschrijven heb ik eraan getwijfeld of ik dat zou laten staan. Want het idee dat we in wezen goed zijn, is volgens mij feitelijk niet meer dan een idee, een vooroordeel. Toch heb ik het laten staan. In wezen is er niet zoiets als goed of slecht, we noemen het alleen zo, zouden we in de woorden van de
Diamantsutra kunnen zeggen.
Maak je vooroordelen bewust
En waarom noemen we het zo? Omdat we er een intentie mee hebben. Als je de intentie hebt om het goede in de mens boven te laten komen, moet je dat wel willen zien. Door te geloven in het vooroordeel dat de mens in wezen goed is, heb je meer kans het goede in de mens ook te zien. Geloof je in het slechte, dan zul je daar ook heel goed een bevestiging voor kunnen vinden. Sla de krant maar open of google een beetje en je vindt argumenten te over. Het gaat er dus om je bewust te zijn van je vooroordelen en je bewust te zijn van je intenties bij het hebben van deze ideeën.
Het gevaar zit hem juist in verdrongen vooroordelen, of onbewust uit de opvoeding of cultuur opgepikte overtuigingen en die voor waar en onbetwistbaar aan te zien. Zoals eeuwen het culturele vooroordeel was dat getinte mensen minder zouden zijn en onze eigen religie de enige juiste. Ook nu nog leven we met dergelijke ideeën, die meer het karakter van vooroordeel hebben dan dat ze waarheid zijn. Ik denk aan gangbare opvattingen als ‘de wereld kan niet zonder oorlog’ en ‘proefdieren zijn nodig voor de ontwikkeling van betere medische zorg’. Maar ook onze ideeën over onze familieleden, vrienden, collega’s en politici zijn voor een veel groter gedeelte gebaseerd op vooroordelen, dan op een verlichte visie. Het is goed om ons daar bewust van te zijn. Ik deel dit vooroordeel met Adam Sandel.
Adam A. Sandel
Lijden en afzien maken Breda gelukkig
Etiënne Jacobs,
Zen.nl Breda. Afgelopen zondag bezochten ruim 100 mensen een lezing van Rients Ritskes en filmvertoning over geluk in Breda. Er werd stilgestaan bij de vraag 'Wat is geluk?'.
Wat is geluk?
Na het zien van de film '
Geluk in Uitvoering' van Misha Beliën gaf Rients een lezing over Zen & Geluk. Hij trapte af met de vraag 'Wat is geluk?'. Hij bleef deze vraag aan ons stellen, wel 50 keer. Alle antwoorden waren anders maar allemaal voelden ze goed. Misschien is het regelmatig stellen van de vraag wel belangrijker dan HET antwoord te vinden. De vraag stellen nodigt je uit zelf te blijven onderzoeken en ervaren.
Aan vruchtbare perspectieven kwamen o.a. voorbij: helder doel, kunnen genieten, hier en nu, aandacht trainen, bewust afzien en lijden. Hoewel het voor de hand ligt, werden de antwoorden 'lijden' en 'afzien' pas als laatste gegeven. Bewust kiezen voor afzien met een positieve afloopverwachting maakt ons gelukkig. Denk aan (intensief) mediteren, een marathon lopen of koud afdouchen. Daar waar 'afzien' (bijna) altijd leidt tot geluk, is dat bij 'lijden' anders. 'Lijden' leidt alleen tot meer geluk als we het toelaten en verwerken. En dat is precies wat we doen op ons kussen: afzien en alle eventuele vormen van lijden er laten zijn. Wat een geluk!
foto: Ruud van Bragt
Foto van de afgelopen zen retraite van Zen.nl Den Haag, in abdij Slangenburg bij Doetinchem. Van 11 t/m 14 februari en 25 t/m 30 april 2016 zullen de volgende zen retraites van Zen.nl Den Haag plaats vinden in Egmond en Doetinchem.