Wat is mijn ikigai?
Lilian van der Vaart,
Zen.nl Eindhoven Wat is mijn ikigai? Er rechtstreeks naar op zoek gaan is als een schijnwerper op een kaarsvlam zetten – dan kun je het niet zien. Het antwoord op deze vraag vinden vereist aandacht, enige volharding en het kunnen genieten van rondlopen met vragen. Dat zijn de kwaliteiten die zenmeditatie in ons traint. Het zijn ook deze kwaliteiten die leiderschap vormgeven. Het onderzoek naar ikigai heeft vier zenleraren geïnspireerd een training te ontwikkelen waarin zen, ikigai en persoonlijk leiderschap met elkaar worden verbonden. Hier volgt hun verhaal.
Het paradijs
Onder ‘paradijs’ verstaat het Perzisch een ommuurde tuin. In zo’n tuin op het platteland in Brabant gingen vier zenleraren met elkaar in gesprek over de vraag: Wat is mijn ikigai? Alle vier zijn ze ook actief als manager en organisatieadviseur:
Lilian van der Vaart is interimmanager,
Harry Mengers organisatieadviseur in de publieke sector,
Gerard Plaisier werkt als projectmanager en Arjan Mulder is organisatieadviseur.
Ikigai wordt vaak uitgelegd als het antwoord op de vraag: Waar kom je je bed voor uit? Die vraag gaat over je doel en drijfveer. De oorspronkelijke betekenis luidt een beetje anders, namelijk: lekker bezig zijn. Bijvoorbeeld aan het werk zijn zonder dat het voelt als werken. Jouw ikigai kun je vinden door vier vragen te beantwoorden: 1. Waar houd ik van? 2. Waar ben ik goed in? 3. Wat heeft de wereld nodig? 4. Waarvoor kan ik betaald worden?
Werk en vriendschap
Lilian trapt af: ‘Waar ik mijn bed voor uitkom, is vriendschap, voor mij is dat de drijfveer om in beweging te komen. Ik ben de betekenis van vriendschap al een tijd aan het onderzoeken.' Lilian schetst een ervaring die ze opdeed in een klooster waar ze een tijd verbleef. 'Ik ben geen ochtendmens; op een ochtend, om 5 uur dacht ik: bekijk het maar. Ik draaide me weer om, al deed ik geen oog meer dicht. Om 8 uur klopte iemand op de deur en vroeg: ‘Lilian, is alles goed met jou?’ Toen realiseerde ik me: wat ben ik toch een rund, ik kies voor mezelf en lig in bed te mokken en zij maken zich zorgen. Uit bed komen voelt sindsdien veel beter dan blijven liggen. En vriendschap betekent meer dan dat. Ook in een professionele omgeving brengt de vraag: Wat zou ik denken, voelen en doen vanuit vriendschap? een heel ander perspectief en handelingsspectrum. En dit ruimere perspectief blijkt ook voor mijzelf goed te werken in mijn opdrachten als interimmanager.’
Deblokkeren
‘Als ik er nog eens goed bij stil sta’, zegt Harry, ‘is het vrijmaken en deblokkeren, waarvoor ik mijn bed uitkom. In mijzelf en bij anderen. En wat ik dan merk, is de enorme energie die gaat stromen. Het is alsof een deur die je opendoet een opening biedt naar een nieuwe ruimte van ideeën, oplossingen, mogelijkheden et cetera. Je raakt daarbij in een toestand van onbevreesd zijn. En als ik zelf zo kan zijn, dan kan ik anderen ook stimuleren zo te zijn, heb ik gemerkt.’
‘Voor mij zit het ook in die hoek’, sluit Gerard hierbij aan. ‘Mij niet laten bepalen door zorgen: wat er in de toekomst zou kunnen gebeuren, wat ik gewend ben te doen of wat er van mij verwacht wordt, genoeg brood op de plank, enzovoort. Het aandurven om even een stap terug te doen, de tijd te nemen, even niets te doen en tot me laten doordringen wat echt belangrijk is. Dan krijg ik plezier in het project en daar word ik blij van. En met anderen dat plezier delen, hen blij en onbevreesd te laten worden van wat zij doen, dat is mijn missie en daarvoor kom ik mijn bed uit.’
Leiderschap en zinvol werk
Arjan vindt de vraag naar zijn ikigai een belangrijke. 'Ik ben al een paar jaar intensief bezig met de vraag wat mijn doel in het leven is en wat mij drijft. Misschien vind ik uiteindelijk de vraag wel belangrijker dan het antwoord. In ieder geval heb ik gemerkt dat het antwoord in de loop van de tijd kan variëren. En dat is oké, ook al is het niet per se gemakkelijk, want het is toch ook gewoon fijn om een antwoord te hebben. Het woord ‘spelen’ komt boven drijven. Ik kan mij vastbijten in een opdracht, maak me de materie eigen en span mij in om het probleem te vatten. Ik neem dan ook wel te veel hooi op mijn vork. Mijn energie komt pas echt los als ik er vervolgens spelenderwijs mee kan omgaan. Als ik gebruik wat zich ogenschijnlijk op dat moment aandient en mij niet bekommer om wat ik allemaal bedacht en gepland heb. En dan kan ik weer hooi van mijn vork laten vallen. Het voelt beter en levert betere resultaten op.' Bij Harry roept Arjans verhaal het beeld op van een rups en vlinder. De rups die zich vol vreet met weten en begrijpen, zich dan ook weer weet los te laten en transformeert naar iets anders, om als vlinder iets anders toe te voegen.
Wat betekent dit voor jouw beroep of zelfs roeping? Waarvoor kun je betaald worden?
Lilian pakt haar draad weer op: ‘Het leren vriendschappelijker naar jezelf en naar jouw omgeving te kijken is een belangrijke entree. Het is de entree om het perspectief te verruimen en op andere handelingsscenario’s uit te komen. Het is een aanpak die goed werkt in mijn professionele omgeving. En daarvoor betaald worden, voelt uiteraard prettig.’
Plezier
‘Bij iedere organisatieadviesopdracht komt het er uiteindelijk op neer vermeende blokkades op te heffen, deuren open te zetten en energie vrij te maken’, vervolgt Harry. ‘En dan gebeurt er wat er moet gebeuren. Omdat het niet anders kan, en omdat je niet anders wilt. Daar zit, denk ik, mijn missie. Vooral bij de sleutelfiguren in organisaties wordt het dan al snel persoonlijk. En als ik bij hen iets kan losmaken, inspiratie weet op te wekken, dan gebeurt er echt iets. De meerwaarde van mijn werk – zo heb ik gemerkt – en waarvoor ik betaald mag worden, zit vooral daar.’
Gerard: ‘Als mensen plezier krijgen in wat ze doen, als ze gaan sprankelen en ik heb dat weten op te wekken, dan is dat veelal de bron van succes en mijn erkenning als projectmanager. En het ligt voor de hand om datgene in te brengen waar mijn naam voor staat: Plaisier. Dit is ook waar ik voor sta, waar ik blij van word en waar andere mensen blij van worden.’
Het is zomer, de lupine staat op het punt te gaan bloeien. En jouw ikigai?
Podcasts Arthur Nieuwendijk
Projecties bij Pasen
Ontdek de kracht van acceptatie
Zen en de bubbelkamer
Door zen plan uitgevoerd
Vertrouwen ontwikkelen