ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven

Theekom, aardewerk, Raku, Kichizaimon

Zen, creativiteit en pottenbakken
met inspiratie van de Picasso van Japan

Eelco Smits, zenleraar Zen.nl Westdorp

200 Theekommen
Het is al jaren geleden dat ik in de krant las dat ‘de Picasso van Japan’ voor het eerst te zien zou zijn in Nederland. Een grote tentoonstelling van zijn werk zou na Rome en Parijs, nu ook te zien zijn in Leeuwarden. De Picasso van Japan…wie zou dat zijn? Mijn nieuwsgierigheid was direct gewekt. Ik reisde naar Leeuwarden, want museum het Princessehof had de eer gekregen om deze grote overzichtstentoonstelling te organiseren.
De Picasso van Japan heette Kichizaimon, een kunstenaar die zich volledig heeft toegelegd op het maken van theekommen. Kichizaimon (1949) is de laatste theekommeester afkomstig uit een eeuwenoude dynastie van pottenbakkers die zich al vanaf de 16e eeuw bezighouden met het maken van theekommen. Een ambachtstraditie waarbij steeds van vader op zoon het vak van theekommenmaker werd doorgegeven. Het merendeel van de tentoonstelling was gewijd aan het werk van Kichizaimon, de laatste afstammeling.
Ik was onmiddellijk diep onder de indruk van hetgeen ik zag. Er heerste een serene sfeer in de museumzalen waar in glazen vitrines zo’n 200 theekommen stonden opgesteld. De schoonheid van de eenvoudige theekommen was imponerend. Ik ervoer stilte en tijdloosheid. Hoe kon zoiets kleins en eenvoudigs, zo aanwezig zijn en zoveel zeggingskracht bezitten? De objecten leken misschien in eerste oogopslag ruw en zelfs onhandig, maar als je goed keek zag je het tegenovergestelde; ze waren juist fijnzinnig en met een meesterlijk hand gemaakt.


Kichizaimon                                     Theekom
Nen
Het bijzondere is dat ook Rients Ritskes deze tentoonstelling destijds heeft bezocht en een vergelijkbare ervaring had bij het zien van de keramische theekommen. Rients schrijft in ‘Denken wat je wil denken’, hoe ook hij geraakt werd door de schoonheid van de kommen.

Het schoonheidsmysterie is nooit helemaal te duiden, maar zoveel is zeker; een sleutelrol in het mysterie van de theekommen speelt de hoge concentratie aan nen. Bij het zien van de theekommen wordt de beschouwer geconfronteerd met een hoge dichtheid aan onverdeelde aandacht en als de kijker er gevoelig voor is wordt dat omgezet in een esthetische ervaring. De nen zit verstopt in de hele ontstaansgeschiedenis van de theekom. In de lange traditie, de kennisoverdracht van generatie op generatie. De nen zit in het commitment aan het thema. De nen zit in de intensieve artistieke training. De nen zit in het materiaal; klei die zelf wordt gewonnen, glazuren die zelf worden gemaakt door kwartsachtige stenen te breken en te vermalen. En de nen zit ook in het bouwen en stoken van de houtoven, want ook dat is een belangrijk en nauwgezet onderdeel van het ontstaansproces.

Kichizaimon maakt per jaar nog geen twintig theekommen; verreweg de meesten doorstaan zijn kritische oordeel niet. Ze worden afgekeurd en vernietigd. Wat overblijft zijn objecten die helemaal van aandacht doortrokken zijn. En het is deze opeenstapeling van aandacht, die iets bij de kijker in beroering weet te brengen.


Twee theekommen, Kichizaimon
Werkweek zen en Creativiteit van 10 t/m 14 augustus 2020
De theekommen van Kichizaimon ademen zen. Daarmee is zijn werk een geweldige inspiratiebron voor een zenwerkweek. Het hele proces van het zelf handmatig maken en glazuren van theekommen, tot en met het bouwen en stoken van een houtoven, vraagt om veel zen en nen van de deelnemers. Er ontstaat een eindproduct, de theekom. Deze theekom gaat het antwoord zijn op de koan: 'Hoe geef ik vorm aan mijn creativiteit?'

Geïnteresseerd? Ga voor meer info en aanmelding naar: www.zen.nl/westdorp

ZenActueel Blog

Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel

ZenActueel nieuwe artikelen

Verslag boomplantdag Woerden

Twijfelmoedig | De moed om niet-te-weten

Wat nam ik mee uit Taiwan?

De aanslagen in Parijs hebben me gelukkig gemaakt

Verslag themadag over: toeval

Over inzicht, aandacht en vreugde