ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Twaalf tips voor adrenaline verslaafden
Rients Ritskes,
Zen.nl Nederland
In het verleden heb ik mij verdiept in de effecten van endorfine en schreef daarover het boek
Zen en geluk, maar steeds meer kom ik erachter dat adrenaline voor veel mensen een nog crucialere rol speelt in hun leven. Minstens zoveel mensen zijn adrenalineverslaafd als dat er endorfineverslaafden zijn. De hang naar adrenaline is in onze maatschappij enorm en varieert van een beetje twistziek tot xtc-, kick- en partyverslaafd-verslaafd. Xtc pillen lijken biochemisch en wat effect betreft namelijk veel op adrenaline. Je kunt er uren op dansen, maar de kater blijft zelden uit. Het is nog de vraag in hoeverre mediteren echt helpt tegen de mondiale adrenalineverslaving.
Hoe werken adrenaline en cortisol
Voor ik inga op de vraag hoe stresshormonen ons leven soms letterlijk verknallen, eerst even de basale feitjes op een rijtje. Adrenaline is op zichzelf goed noch slecht. Het stelt je in staat om in onveilige situaties scherp waar te nemen en heel snel te reageren en waar nodig te vluchten of te vechten. Dus je hebt een wonderbaarlijke reactiesnelheid als iemand plotseling voor je de weg oversteekt dankzij adrenaline. Ook kun je op wonderbaarlijke wijze een fles wijn die van de tafel valt in de lucht opvangen, dankzij adrenaline. Door deze extra bloedtoevoer naar je spieren komt er minder bloed naar je hersenen, waardoor je onder invloed van te veel adrenaline vaker domme dingen doet. Maar dan komt cortisol. Dit is een ander stresshormoon dat je, na de eerste adrenaline stoot helpt om nog wat langer scherp te blijven en goed onder stress te kunnen presteren. Cortisol geeft daarbij ook nog eens een goed gevoel, een gevoel van alles onder controle hebben ondanks alle uitdagingen.
Problemen
Zo nu en dan een lekkere dosis stresshormonen produceren is prima en geeft je het gevoel echt te leven. De problemen ontstaan wanneer je te lang in een relatief te onveilige situatie verkeert. Dan is er kans dat je verslaafd raakt aan deze cocktail van adrenaline en cortisol (A&C). Zonder voldoende A&C heb je dan het gevoel niet echt te leven. A&C-verslaafden worden onrustig van rust en organiseren daarom steeds voldoende stress om zich heen. Je kent deze types wel die altijd in staat zijn onrust te veroorzaken op een manier die ook anderen weer gestrest maken. Of ben je zelf zo’n type? De daarbij gehanteerde variatie in gedrag om onrust te stoken is oneindig. Een korte en lang niet uitputtende opsomming van methoden om aan voldoende A&C te komen:
• twistziek gedrag
• verongelijkt/altijd ontevreden zijn
• boosheid
• zielig en stil zijn
• te laat komen
• altijd grapjes maken
• ongepaste kleding
• onaangepast gedrag
• veel kuchen
• alles beter weten
• alles relativeren / cynisme
• ongepaste luidt neus snuiten
• staren en dagdromen
• je niet aankijken
• altijd (nerveus) lachen
• te vaak huilen
• met de pen klikken
• beweeglijk / nerveus gedrag
• te snel of te langzaam spreken
• steeds vragen: wat zeg je?
• schelden (al dan niet online)
• lullige /dubbelzinnige mails
• ongepaste dominantie
• teveel geld uitgeven / schulden maken
• brutaal en te lang aan het woord zijn
• deadlines vaak net niet halen
• deadlines nodig hebben om te presteren
• behoefte aan thrillers (boek / film)
• elkaar niet uit laten spreken
• emotionaliteit / impulsiviteit
• zwart/wit denken
• andere verslavingen alcohol / drugs / gamen / porno / internet
• onveilige sex / geheime relaties
• moeite met relaties
• vandalisme
• bijzondere diëten
Vertoon jezelf één of meerdere van deze gedragingen regelmatig? Dan ben je waarschijnlijk een beetje A&C-verslaafd. Herken je bij jezelf of anderen één of meerdere symptomen sterk, dan is er mogelijk echt sprake van verslaving en is het goed er iets aan te doen. Immers uit onderzoek is gebleken dat de bijwerkingen van te lang en te veel A&C ernstig zijn. Veel voorkomende bijwerkingen zijn: slaapproblemen, overgewicht, spierslapte, uitputting/burn-out, aantasting van je hersenen/hippocampus, darmklachten, versnelde veroudering, hoge bloeddruk, verminderd effectief immuunsysteem, angststoornissen en depressie.
Hoe raak je verslaafd?
Op grond van mijn decennialange ervaring met licht en zwaar A&C-verslaafden is mijn conclusie dat de meeste verslavingen hun basis kennen in een onveiligheid tijdens de jeugd. Te veel spanning en stress in het gezin van een jong kind, doet kinderen voortdurend al A&C produceren en wanneer dat een tijdje aanhoudt is het kind verslaafd. Een echtscheiding is een veelvoorkomende oorzaak van dergelijke spanningen.
Onderzoek maakt ook heel duidelijk dat kinderen van gescheiden ouders meer probleemgedrag vertonen dan kinderen uit intacte gezinnen. De problemen die significant meer gevonden worden bij kinderen en jong volwassenen van gescheiden ouder zijn: angst, depressie, delinquent en agressief gedrag. Dit zijn allemaal symptomen die overeenkomen met de bijwerkingen van A&C. Daarbij valt op dat meisjes zich met hun problemen vaker naar binnen keren (bijvoorbeeld eetstoornissen en under performance) en jongens zich meer naar buiten richten (bijvoorbeeld criminaliteit en vandalisme), maar beide strategieën werken vaak alleen maar een ernstiger vorm van A&C-verslaving in de hand. We medicaliseren het vaak drukke, afwijkende gedrag en categoriseren het als hyperactief, ADD of ADHD, waardoor we geloven dat medicijnen het probleem kunnen oplossen. Het is niet uit te sluiten dat een kind door stress van de ouders tijdens de zwangerschap al A&C verslaafd ter wereld komt en zo een huilbaby wordt. Ook op latere leeftijd kan deze verslaving natuurlijk nog ontstaan, maar mijn analyse van vele gevallen toont dat voor 80 procent of meer van deze verslavingen er al in de jonge levensjaren een verklaring te vinden is voor het A&C zoekende gedrag met verslaving als gevolg. Mijn studie leerde ook dat je het met deze verslaving best ver kunt schoppen, denk aan veel succesvolle managers en iemand als ex-president Trump. De laatste kan gezien kan worden als het prototype van een geslaagde A&C verslaafde, maar een echt gelukkige indruk maakt hij niet. Dit geldt voor alle verslaafden. Wanneer men de verslaving niet te boven komt, zijn eenzaamheid en depressie het resultaat en zelfdoding is een vaak voorkomende ‘oplossing’.
Geen oplossing
Een oplossing lijkt er nauwelijks te zijn en zelfs met mijn succesrecept van tweemaal daags twintig minuten mediteren, gecombineerd met voldoende lichaamsbeweging en gezond eten en drinken lost de verslaving vaak niet op. Dit recept helpt wel een beetje en maakt de symptomen minder ernstig, maar juist omdat deze verslaving vaak zo chronisch is, lijkt het een deel van het karakter en dat maakt echte genezing ervan heel moeilijk. Bovendien maakt de A&C verslaving dat goede relaties moeizaam en vaak vermoeiend zijn, voor zowel de verslaafde als voor vrienden en therapeuten. Allerlei factoren die een oplossing niet dichterbij brengen. Ook het feit dat er zoveel en steeds meer mensen A&C verslaafd zijn, maakt dat het ook steeds ‘normaler’ wordt en als de huisarts dan ook nog zegt dan je ADD of ADHD genetisch is, dan hoe je er ook niets aan te doen. Die acceptatie is fijn, maar de opvatting die daarbij hoort dat ‘er niets aan te doen is’ en de omgeving zich maar aan moet passen, werkt genezing erg tegen. Verder kunnen de A&C verslaafden elkaar tegenwoordig online heel goed vinden en elkaar bevestigen in hun boosheid, verdriet en beschuldigingen aan de boze buitenwereld. Dat A&C-verslaving lijkt toe te nemen is onder andere toe te schrijven aan het toenemende aantal scheidingen, met als gevolg dat samenleven steeds moeilijker wordt en dus het aantal latrelaties en éénpersoonshuishoudingen rap toeneemt. Volgens Simon Duncan, emeritus professor aan de Universiteit van Bradford zou inmiddels een kwart van alle nieuwe relaties een latrelatie zijn en de trend lijkt verder door te gaan.
Erkenning
Onderkenning van de A&C-verslaving als basis van het probleem veroorzakende gedrag maakt het mogelijk om te ontwennen, ook al is dit net als bij alle andere verslavingen een moeilijk traject dat gepaard gaat met echte en soms heftige ontwenningsverschijnselen. Dit geheel wordt bemoeilijkt doordat ze/we vaak een deel van onze successen te danken hebben aan de adrenalinestrategie. Daarmee komt een ander probleem met het doorbreken van de A&C-verslaving naar voren, namelijk dat je ook niet zonder kunt. In dat opzicht is een alcoholverslaving gemakkelijker op te lossen. Immers wanneer iemand in zo’n geval in staat is te besluiten ‘gewoon’ te stoppen met drinken, dan ligt succes binnen handbereik. Bij de A&C-verslaving ligt dat veel moeilijker, net als bij eetstoornissen, omdat je toch gewoon moet eten. Net zomin als je zonder eten kunt, kun je ook niet zonder A&C en dat maakt het los komen van deze verslavingen zo moeilijk. Maar gelukkig kan het wel. Succes hebben een aantal van mijn zenstudenten gehad door het invoeren van sabbatsperiode. Zo’n periode geeft de mogelijkheid om extra te sporten en te mediteren en vooral ook los te komen van de in werk- en privésituaties opgebouwde A&C-strategieën. Niet-competitieve sporten als wandelen, joggen en zwemmen zijn altijd een wezenlijk onderdeel van een succesvolle A&C-behandeling. Uitdaging daarbij is dat A&C-verslaafden vaak een hekel hebben aan wandelen, joggen en zwemmen. Kortom onze A&C-verslaving is een grote individuele en maatschappelijke uitdaging.
Tips voor ontwenning van A&C-verslaving
1. Mijdt zoveel mogelijk contact met andere A&C-verslaafden
2. Kijk geen/weinig TV
3. Drink weinig of geen alcohol
4. Drink niet meer dan 3 x koffie op een dag
5. Game niet en beperk je online zijn
6. Doe geen sporten met wedstrijd/competitie element (ook geen golf dus)
7. Eet gezond en vooral veel groente
8. Doe ’s avonds alleen echt ontspannende dingen
9. Lees ontspannende en inzicht gevende literatuur
10.
Mediteer veel, bijvoorbeeld 3 x 20 minuten per dag
11.
Mediteer of doe yoga samen met anderen
12. Bij voorkeur 2 uur per dag wandelen of een half uurtje zwemmen
Yvonne voelde de adrenaline opkomen bij het lezen van dit artikel van Rients over adrenaline. Ze onderzocht hoe dat kwam en wat daaruit te leren viel. Lees hier haar artikel over adrenaline
Podcasts Arthur Nieuwendijk
Projecties bij Pasen
Ontdek de kracht van acceptatie
Zen en de bubbelkamer
Door zen plan uitgevoerd
Vertrouwen ontwikkelen