ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Foto: hansardsociety
Dialoog, dualisme en de tweedeling
Rients Ritskes /
Zen.nl Nederland /
Dialoogcentrum
Hoe is de toenemende tweedeling in de politiek en maatschappij te verklaren? Het lijkt er op dat het toenemend aantal communicatie mogelijkheden leidt tot minder begrip voor elkaar. Dit toenemende dualisme begint zelfs in de wetenschap meer en meer de norm te worden. Is dialoog de oplossing?
Het debat
De toenemende tweedeling zou wel eens te maken kunnen hebben met het verschil tussen een dialoog, debat en discussie. Deze drie gespreksvormen in de praktijk vaak onbewust door elkaar gehaald. terwijl het hele verschillende zaken zijn. In een debat worden stellingen en meningen verdedigd en een belangrijk kenmerk ervan is dat er na afloop sprake is van winnaars en verliezers. In een debat zijn altijd drie partijen betrokken: een voorstander, een tegenstander en een publiek. Het debat is een duel in woorden, bedoeld om het publiek te overtuigen van je opvattingen. Deelnemers aan het debat proberen zoveel mogelijk kiezers of juryleden achter zich te krijgen. Grofheid en ongenuanceerdheid blijken in een debat vaak effectieve methoden om te winnen en het is algemeen geaccepteerd dat iemand in een debat een standpunt verdedigt dat niet per definitie zijn of haar eigen standpunt is. In een debat mag eigenlijk alles gezegd worden dat bijdraagt aan het winnen ervan. Het beledigen en belachelijk maken van de tegenstander is daarbij niet ongebruikelijk. Het Engelse parlement is het bekendste voorbeeld van dit dualistische model van vergaderen. Eerlijkheid en genuanceerdheid zijn in zo’n duaal debat vaak minder relevant, het gaat om het winnen van stemmen. Het doel is niet om de tegenstander in het debat te overtuigen, maar om het publiek achter je te krijgen. Hierdoor praten debaters bewust vaak langs elkaar heen en gaan zij opzettelijk niet in op de argumenten van de ander. Luisteren naar de andere partij wordt alleen gedaan om diens argumenten vervolgens te ontkrachten, belachelijk te maken of om te buigen ten behoeve van de verdediging van het eigen standpunt. Het gaat immers om indruk te maken op het publiek. Veel mensen houden van debatteren en nog veel meer mensen kijken er graag naar. Wie er in een debat wint, is vaak meer afhankelijk van de debatkwaliteiten van de spreker dan van de argumenten die worden gebruikt. Debatten hebben een hoog amusementsgehalte, waardoor ook de media garen spinnen bij het faciliteren van veel debat. Eerlijkheid en nuances delven echter al snel het onderspit in een debat. Het politieke debat laat deze nadelen steeds duidelijker zien en schelden is in het parlement eerder regel dan uitzondering. Dit soort heftige debatten dragen bij aan de steeds scherpere tweedeling in de maatschappij.
De discussie
Bij een goede discussie is het juist wél de bedoeling elkaar op grond van argumenten te overtuigen. Het streven is daarbij vaak, door het aanvallend onderzoeken van elkaars meningen en ideeën, alle voor- en tegenargumenten boven tafel te krijgen om zo tot een afgewogen oordeel te komen over een bepaalde kwestie. De aanvallende stijl van een discussie en debat lijken wel op elkaar, maar in een discussie gaat het er om op basis van argumenten tot een besluit te komen. Het uitgangspunt bij debat en discussie is dualistisch, de ene partij heeft gelijk en de andere niet.
Wat er in de maatschappij en het huidige politieke bestel misgaat, is dat door de altijd aanwezige camera’s elke discussie verandert in een debat. Niet alleen in de Tweede Kamer staan de camera’s constant aan, ook steeds vaker in commissievergaderingen. Transparantie is natuurlijk een schone zaak maar een politieke discussie is haast niet meer mogelijk. Politici luisteren steeds minder naar elkaar, vermijden elke nuance en zijn door de camera’s voortdurend bezig om de kiezers te beïnvloeden. Zo verwordt elke discussie tot een debat. Dus hoe meer camera’s, des te minder er naar elkaar wordt geluisterd. Standpunten verharden en mensen leren niet meer van elkaars ervaringen en inzichten. Doordat de debattoon de norm wordt, verleren steeds meer mensen, politici in het bijzonder, hoe ze met elkaar moeten discussiëren en zijn nog minder mensen in staat tot het voeren van een dialoog.
De dialoog
In een
dialoog is de intentie niet dualistisch. Er is geen publiek om te beïnvloeden, men probeert anderen niet te overtuigen van het eigen gelijk en men streeft niet naar winnen of verliezen. Een dialoog is niet dualistisch, maar holistisch. Dat wil zeggen dat je er in de dialoog van uitgaat dat er een gemeenschappelijk belang bestaat dat het best gediend wordt met het delen van inzichten en ervaringen van allen die deelnemen aan een dialoog. De techniek van de dialoog is niet afbrekend maar opbouwend. In een strategische dialoog wordt door het creëren van een veilige en open sfeer, iedereen uitgenodigd zijn of haar relevante inzichten en ervaringen te delen. Hierdoor komen niet alleen argumenten maar ook inzichten die zijn gebaseerd op subtiele en subjectieve ervaringen boven tafel. Deze combinatie leidt ertoe dat nieuwe inzichten ontstaan, inzichten die het doel optimaal kunnen faciliteren. David Bohm, de grondlegger van de theorie achter de strategische dialoog, vergelijkt de effectiviteit van de dialoog met die van laserlicht ten opzichte van gewoon licht. Laserlicht schijnt vele malen verder en gebruikt veel minder energie. Dit komt doordat in laserlicht de lichtgolven coherent bewegen, terwijl in gewoon licht de golven steeds botsen. Tijdens een dialoog komen door het gebruik van enkele eenvoudige spelregels, de gedachten van alle deelnemers op eenzelfde frequentie, waardoor er geen energie verloren gaat door voortdurend met elkaar te botsen. Op deze manier wordt er veel sneller van elkaar geleerd. De strategische dialoog is daarmee een onmisbaar instrument voor elke lerende organisatie.
Dialoog vaak effectiever
Een
dialoog s gezien de effectiviteit ervan in veel situaties te verkiezen boven een debat of discussie. Het probleem is echter dat deze gespreksvorm steeds minder gebruikelijk is in onze cultuur. We worden op school en via de media voortdurend geconfronteerd met het debat als de manier om met elkaar te communiceren. Het vergt daarom extra scholing om de techniek van dialoog meer in de praktijk toe te kunnen passen. Voor diegenen die zich deze moeite getroosten, blijkt er met de dialoog een wereld te winnen. Een klein nadeel van de dialoog is dat deze naast voordelen als efficiëntie, rust en helderheid, minder camerageniek is dan een debat. De effectiviteit van een dialoog is hoog, maar zo ziet het er niet uit. Een dialoog is niet bedoeld voor tv-camera’s. Je zou de dialoog
slow communication kunnen noemen, waarbij net als bij
slow cooking het tempo laag ligt, maar de kwaliteit ongeëvenaard hoog is. Het Deense restaurant Noma is wereldberoemd en heeft drie Michelin sterren. Waarom? Omdat de koks meesters zijn in de kunst van
slow cooking. Geïnspireerd door de onovertroffen smaakkwaliteit is
slow cooking nu in elke zichzelf respecterende keuken een onderdeel van het koken geworden en passen ook hobbykoks de principes ervan steeds vaker toe.
Slow cooking is natuurlijk niet nieuw, het is het doen herleven van oude technieken en inzichten, aangevuld met moderne mogelijkheden die gezamenlijk de kwaliteit boven alle bestaande niveaus verheffen. Zo hopen we vanuit Dialoogcentrum met nieuwe dialoogtechnieken en dialoogtrainingen de wereld te inspireren elkaar echt te verstaan, zodat we de grote en kleinere uitdagingen beter aan kunnen.
Voor meer informatie over dialoogtrainingen, zie:
www.dialoogcentrum.nl
eendaagse dialoogworkshop
driedaagse dialoogtraining
opleiding tot dialoogtrainer
Podcasts Arthur Nieuwendijk
Projecties bij Pasen
Ontdek de kracht van acceptatie
Zen en de bubbelkamer
Door zen plan uitgevoerd
Vertrouwen ontwikkelen