ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Beslissen over leven en dood
Floor Rikken /
Zen.nl Utrecht / 3 jan. 2023
Er zijn momenten in ons leven dat we voor keuzes gesteld worden die gaan over leven en dood. Zenmeditatie helpt om niet vanuit bubbels en conditioneringen een keuze te maken. Onze culturele conditionering zegt het leven te verkiezen boven de dood. Het vraagt helderheid en aanwezigheid om op de rand van leven en dood te doen wat passend is en je niet te laten leiden door het ‘algemene sentiment’.
Floor geeft vanaf 22 februari 2024 op donderdagavond van 19.30 tot 21.00 een online cursus van zes colleges over zenvol omgaan met verlies en dood. Klik hier voor meer informatie en aanmelding.
Wilt u uw moeder nog een kans geven?
‘Wil u uw moeder nog een kans geven?’. Ik sta op de camping – Buitenkunst – en spreek de verpleeghuisarts over mijn moeder. Mijn moeder heeft dementie en de laatste tijd is ze verder achteruitgegaan. Het is dus geen toeval dat ik deze dag op Buitenkunst deelneem aan een theaterworkshop over nieuwe uitvaartrituelen. De hele ochtend heb ik tableaus vivant gemaakt over situaties rondom afscheid en dood.
Niet uitchecken; hier blijven!
Mijn zentraining maakt dat ik op dit moment van emoties, van leven en dood, aanwezig kan zijn. Meditatie helpt om helder te blijven bij angst, pijn, verdriet en machteloosheid. Ook heeft mediteren me geleerd gevoeliger te worden voor wat mij raakt, dat te herkennen en aandachtig te blijven. Daardoor verdwijn ik niet in mijn eigen gedachten. Door de inleidingen tijdens de vele sesshins die ik deed en het lezen van zenverhalen ben ik in contact gekomen met zenmeesters die niet bang zijn voor de dood. Ze leren me: 'als jouw dood komt dan verwelkom je haar'. Angst voor pijn, verdriet en machteloosheid maken dat we gaan handelen. Vanuit helderheid kunnen we beter doen wat nodig is.
Mogen we doodgaan?
‘Wil u uw moeder nog een kans geven?’ Mijn eerste reactie als dochter is dat ik voel dat ik natuurlijk mijn moeder een kans moet willen geven. De zin van de verpleeghuisarts doet mij vertragen. Wat zegt ze? Mijn moeder heeft longontsteking. In alle overleggen over de verzorging rondom mijn moeder is steeds uitgesproken en bevestigd dat de zorg gericht is op comfort, niet op levensverlenging. Sterker, ik gun haar haar rust. Mijn vader zegt ‘ze wilde zelf ook geen endje van verleng’. Ze mag doodgaan.
Dus ik vraag door bij de verpleeghuisarts. Bedoelt ze te zeggen dat we mijn moeder antibiotica zouden moeten geven? Ik zoek naar een manier om te zeggen dat ik wil dat mijn moeder zachtjes dood mag gaan. Ik herinner mij uit mijn farmacie-opleiding dat een longontsteking ook een ‘old-mans-friend’ kan zijn. Je zal ergens aan sterven en zolang de benauwdheid niet de overhand heeft kan een longontsteking een milde manier zijn om dood te gaan. Op mijn vragen ‘is ze comfortabel?’ ‘kan ze zonder behandeling menswaardig sterven?' is het antwoord ja. En dan zegt de verpleeghuisarts dat ze het ook een goed idee vindt om geen antibiotica te geven. Na overleg met mijn vader is het besluit genomen. Geen antibiotica en wanneer nodig dormicum (voor de rust) en morfine (voor de pijn). Dit gebeurt op woensdag. We zitten daarna nog veel aan haar zijde, al is ze al heel ver weg. Bijna 92 jaar oud. Op maandagmorgen overlijdt mijn moeder. Dezelfde ochtend belt de verpleeghuisarts om te condoleren en ze geeft aan dat het mogelijk is om met haar over een week of zes nog een keer na te praten.
Woorden doen ertoe
Zes weken later lukt het me om via het secretariaat een belafspraak te maken. Ik wil haar graag vertellen hoe het zinnetje ‘wilt u uw moeder nog een kans geven?’ bij mij is binnengekomen. Ik heb met mijn oefengroep ‘geweldloos communiceren’ eerst geoefend hoe dit te doen. In het telefoongesprek zeg ik haar dat haar woorden bij mij opriepen ‘wie wil zijn moeder nu geen kans geven.’ Moet ik zeggen dat ik mijn moeder dood wil? Ik wil haar meegeven dat haar woordkeuze niet neutraal is. De verpleeghuisarts pakt mijn verhaal onmiddellijk heel goed en open op. Ze kon zich meteen herinneren dat ze tijdens het gesprek ook al gevoeld had dat haar woorden anders vielen dan ze bedoeld had. Het gesprek maakte mij er van bewust hoe belangrijk het is om onze woorden zorgvuldig te kiezen – zeker rondom leven en dood. Door de keuze van de woorden tonen zich onze -vaak onbewuste – geconditioneerde ideeën over leven en dood. Door mijn meditatiebeoefening kon ik door de woorden van de verpleeghuisarts heen blijven voelen wat het beste was om te doen.
Vertrouwd met de dood
Hoe kunnen we leren vertrouwd te raken met de dood zodat we helder kunnen blijven als hij nadert? De dood van onszelf en van de mensen die ons lief zijn. Het is belangrijk om het met elkaar te hebben over de vragen rond leven en dood. Door de gesprekken met mijn ouders kon ik nu beter aanvoelen wat passend handelen was voor mijn moeder. Meditatie en zenverhalen zijn een oefening en een bron om de dood toe te laten en je niet te laten leiden door angst voor verdriet en emoties. Heldere aanwezigheid waarin liefde en wijsheid tot uitdrukking komen. Daarom mediteer ik en reflecteer ik op verlies en de dood.
Online cursus door Floor Rikken
Na een succesvolle eerste serie van zes lezingen door zenmeester Floor Rikken, nu een tweede reeks van zes colleges voor wie zich (verder) wil verdiepen in dit thema. Verhalen, gedichten en koan uit de zentraditie en daarbuiten zullen als inspiratie worden gebruikt. Het doel is niet alleen kennisoverdracht, maar vooral het vertrouwd raken met verlies en dood. Hierbij is het streven om je eigen verwachtingen, gedachten en emoties beter te leren kennen en meer ruimte te ontwikkelen om naar de gevoelens en ervaringen van anderen te luisteren.
Klik hier voor meer informatie en aanmelding.
Zenvol Taiwan
Sheng Yen en de verlichting
De zentuin als leraar
De Kracht van 'Stondpunten'
Podcasts Arthur Nieuwendijk
Projecties bij Pasen