ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Zen in de crises
Walter Jacobs /
Zen.nl Den Bosch /
Zen.nl Eindhoven / 9 mrt. 2023
Mediteren is leren om beter met crises om te gaan. Tijdens kortere of langere
sesshins creëer je een crisis door heel lang achter elkaar te mediteren, net zoals de meesten ook tijdens het lopen van een marathon wel een crisis doormaken. Ook tijdens de
weekendsesshin van 20 t/m 22 januari onder leiding van Anne Peters en Walter Jacobs werd de crisis bewust opgezocht, vooral om ervan te leren hoe er beter mee om te gaan.
Luisteren en voelen
Het boek ‘
Met zen de planeet redden’ van wijlen Thich Nhat Hanh was de inspiratiebron voor de teisho’s. Zo onderzocht Walter tijdens zijn inleiding de rol van taal, luisteren, voelen en duurzaam geluk. Hoe spreek je over de diverse – wereldwijde en/of persoonlijke – crises? In een dialoog oefenden de deelnemers hiermee. Eigenlijk was de voornaamste oefening ‘luisteren’. Dat lukt wel als het verhaal in jouw straatje past. Maar wat als iemand dingen vertelt die je niet bevallen, beweringen uitroept die je tegenstaan, stellingen inneemt die aversie bij je oproepen? Kun je dan nog echt luisteren? Kun je nog echt voelen? We hebben ermee geoefend en het viel niet mee. Voor we het wisten, gingen onze eigen meningen en invullingen met ons aan de haal. Echt luisteren en voelen wordt dan overschaduwd. De setting van sesshin zorgde ervoor dat we ons er bewust van konden worden en dat we terug konden gaan naar luisteren en voelen. Zo ontstaat ruimte voor een eventueel gesprek, een dialoog. Of ruimte om het maar even gewoon zo te laten, de ander zijn gemoed te laten uiten en zodat wellicht wat ontspanning ontstaat. Door zo in een veilige setting te oefenen, vergroten we onze mogelijkheid om ook zo te luisteren en te voelen in ons dagelijks leven.
Ik ben de aarde
Alleen de boektitel al, ‘Met zen de planeet redden’, gaf veel stof tot nadenken. Kunnen we dat, de planeet redden? Met zen? Hoe dan? Heeft de planeet eigenlijk wel een probleem? De titel zou het idee kunnen wekken dat er een scheiding is tussen ons – mensen – en de aarde. Dat wíj́ niet zozeer een probleem hebben, maar de aarde. Je zou kunnen zeggen dat we onze problemen projecteren op de planeet, oftewel: we hebben zelf problemen, ze zijn van ons. Om hier eens naar te kijken is de suggestie gedaan om te mediteren met de mantra ‘Ik ben de aarde’. Het gaf bij veel deelnemers een groter gevoel van verbondenheid, wat misschien wel leidt tot verantwoordelijkheid en de vraag ‘Wat kan ik doen? Wat ligt binnen mijn mogelijkheden?’.
Onze problemen zijn divers van aard en manifesteren zich momenteel nogal nadrukkelijk. Armoede, oorlogen, dreiging tussen landen, klimaat, natuur, energievoorziening, stress, polarisatie, terreur, vluchtelingen, … Als we het hebben over duurzaamheid, gaat het over al deze zaken. Het is nogal veel voor een individu om mee te dealen. Je zou er moedeloos van worden. Maar als ik de aarde ben, waarop dit alles zich afspeelt, kan ik misschien kijken wat ik kan doen. Door te luisteren en te voelen, (naar) jezelf en (naar) anderen en de omgeving. Wie weet, komt er iets op, iets dat binnen jouw mogelijkheden past. En dat dan gewoon doen. Niet wachten op anderen en ook anderen niet de maat nemen als ze – in jouw ogen – niets doen of juist bijdragen aan alle ellende. Dóe gewoon, het helpt en wellicht inspireer je anderen.
De aarde is een bodhisattva
Anne liet in haar teisho de deelnemers verder kijken dan de titel van het boek van Thich Nhat Hanh. ‘De aarde is een bodhisattva’, zo citeerde Anne. ‘De aarde geeft alleen maar.’ De Vietnamese zenmeester spoort ons aan ook een bodhisattva te worden, om wakker te worden. Hoe? ‘Diep ademen, diep kijken.’ Ofwel: zazen. Zo gaan we meer en meer ‘interzijn’ ervaren, een term gemunt door Thich Nhat Hanh, om ons bewust te maken dat ‘zijn’ een voortdurend samenspel is van ontelbare elementen, bewegingen, etc. die voortdurend op elkaar inwerken en elkaar voortbrengen. Zo bezien is alles één en is de aarde pijn doen, jezelf pijn doen en vice versa.
‘Wakker zijn’ is iets anders dan ‘woke’. ‘Woke’ leidt vaak tot vingerwijzen en cancelen. Dan is er ook ‘interzijn’, maar niet op een constructieve manier. ‘Wakker zijn’ betekent bewust zijn van ‘interzijn’ en van daaruit handelen. Thich Nhat Hanh pleit voor een mondiale ethiek, een gedragscode voor een duurzame omgang met de planeet en al wat daar is. Overigens niet zozeer een ethiek van regels, maar vooral een uitnodiging en oefening. Anne benoemde vijf ‘oefeningen’ die eruit voortkomen:
1) Eerbied voor het leven
Transformeer woede naar iets constructiefs, een bijdrage aan onze kwaliteit van zijn; kies voor geweldloosheid als een weg; geweldloosheid is geen tactiek.
2) Totale eenvoud
‘Je bent genoeg.’ Uit angst niet genoeg te zijn, gaan we op jacht naar meer (rijkdom, status, macht, etc.); onderzoek die angst.
3) Juiste brandstof
Waar voed je je mee? Hoe voed je je geest? (welke voeding, zintuiglijke prikkels, intentie, aspiratie, waarden?)
4) Een moeilijke dialoog, de kracht van luisteren
Enkele van de ‘
21 Geheimen van een strategische dialoog’ (Rients Ritskes, Remko de Beer):
Probeer niet te winnen;
Geef geen ongevraagd advies (laat mensen zelf ontdekken);
Leer van alle gezichtspunten (‘interzijn’ -> Latijn: ‘inter esse’ -> ‘interesse’).
5) Echte liefde
Wakker handelen is altijd uit inclusieve, alles omvattende liefde.
(Anne wees in dit verband op een Zweeds gezegde: ‘Hou van me als ik het niet verdien, want dan heb ik het het meest nodig.’)
‘De aarde is een bodhisattva. De aarde geeft alleen maar.’ Wij zouden kunnen luisteren naar deze bodhisattva en aannemen wat ze geeft. Dan geven we misschien wel tegelijkertijd zelf.
Oefening van eenheid van hart, oefening met crises
Ondertussen zaten we daar. Het was koud, we ervoeren pijn en ongemak, en – Oh! – dat drukke hoofd. Maar we bleven zitten en alle emotionele, mentale en fysieke dynamiek ging wat liggen. We kunnen blijkbaar zitten met al die problemen. Geen probleem. Zondagmiddag stonden we na de laatste zazen op, een beetje verlicht, misschien ook opgelucht. Nog een groepsfoto, een heerlijke lunch, de stilte loslaten en wat ervaringen delen. En huiswaarts. Doen wat er te doen is, binnen onze mogelijkheden.
Wij zijn de aarde.
Data komende sesshins
Voorjaarssesshin 2023 van 7 t/m 13 mei 2023 o.l.v. Floor Rikken (wachtlijst)
Zomersesshin 2023 van 2 t/m 8 juli 2023 o.l.v. Rients Ritskes (wachtlijst)
Zomersesshin 2023 van 6 t/m 12 augustus 2023 o.l.v. Peter van Beukelen (nog 1 plaats vrij)
Extra datum Herfstsesshin 2023 van 24 t/m 30 september 2023 o.l.v. Floor Rikken
Herfstsesshin 2023 van 1 t/m 7 oktober 2023 o.l.v. Arthur Nieuwendijk (wachtlijst)
Zenvol Taiwan
Sheng Yen en de verlichting
De zentuin als leraar
De Kracht van 'Stondpunten'
Podcasts Arthur Nieuwendijk
Projecties bij Pasen