ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Chiyono – Geen water, geen maan
Historische Chiyono (Mugai Nyodai)
We weten pas sinds de vorige eeuw meer van het bestaan van de vrouwelijk zenmeester Chiyono. Het bestaan van Mugai Nyodai werd toen pas herontdekt door de Amerikaanse Japanoloog Barbara Ruch*. Bij het doorbladeren van een boek met portretten van zen-abten stuitte zij op een afbeelding waarvan de gelaatstrekken onmiskenbaar vrouwelijk waren. Deze ontdekking bracht haar ertoe verder onderzoek te doen naar Nyodai en de rol van vrouwen in het middeleeuwse zen. Nyodai was aanvankelijk gehuwd met een feodale heer. Na diens dood en de vernietiging van zijn clan liet zij zich, pas rond haar vijftigste, wijden als non. Ze was goed geschoold in de Chinese en Japanse klassieken en studeerde Rinzai-zen bij de Japanse meester Enni Ben’en (1200–1281) van het Tōfukuji-klooster, ook bekend als Shōichi Kokushi, en bij de Chinese meester Wuxue Zuyuan (1226–1286), in Japan bekend als Mugaku Sogen of Bukko Kokushi. Volgens sommige kloosterarchieven werd haar deelname aan het monastieke trainingsprogramma aanvankelijk geweigerd, omdat de aanwezigheid van een vrouw de monniken zou afleiden. Er wordt verteld dat zij haar gezicht verminkte om haar oprechtheid te tonen en zich van iedere “vrouwelijke verleiding” te ontdoen. Nyodai’s faam als strenge zenmeester was groot. Hoewel geen teksten van haar onderricht zijn overgeleverd, zijn er wel twee waka-gedichten aan haar toegeschreven die haar inzicht weerspiegelen. Eén daarvan is een antwoord aan haar leraar Wuxue Zuyuan, vermoedelijk tijdens haar kōantraining: De meester sprak en ik antwoordde: Niet begrijpend was ik beslist verdwaald. Maar nu besef ik: mijn Zelf is maan op water, niets anders dan drijvende wolk. (vert. Barbara Ruch) Na de dood van haar vader en de verbanning van haar echtgenoot stichtte Nyodai het Keiaiji-klooster in Kyoto, dat uiteindelijk meer dan vijftien sub-tempels omvatte. Zoals destijds gebruikelijk werd tegen het einde van haar leven een portretbeeld van haar gemaakt: geschoren hoofd, monnikskleed, handen in meditatiehouding. Op het eerste gezicht oogt het als een mannenbeeld, maar wie goed kijkt ziet een zacht en vriendelijk vrouwenportret. Dit beeld wordt nog altijd bewaard in het Hōjiin-klooster in Kyoto.Legendarische Chiyono
Naast deze historische biografie bestaat een tweede, meer legendarische versie van Chiyono’s leven. In dit verhaal was zij geen geleerde vrouw van adel, maar een eenvoudige dienares in een zenklooster. Omdat ze niet kon lezen of schrijven, vroeg ze eens aan een oudere non of het voor iemand van haar afkomst wel mogelijk was de weg van Boeddha te realiseren. De non antwoordde: “In het boeddhisme zijn er geen onderscheidingen. Ieder mens kan ontwaken, mits hij of zij het verlangen levend houdt en een groot mededogend hart ontwikkelt. Als je je niet verliest in illusies, is er geen boeddha en geen gewoon wezen – er is slechts één complete natuur. Als je je ware natuur wilt leren kennen, keer dan terug naar de bron van je illusies. Dat is zazen.” Chiyono was vervuld van vreugde en besloot haar dagelijks leven helemaal te wijden aan deze beoefening. Na maanden van toewijding gebeurde het: op een vollemaansnacht ging zij water putten. Haar oude emmer, bijeengehouden door bamboe, brak plotseling. Het water stroomde weg en met het water verdween ook de weerspiegeling van de maan. Op dat moment ervoer zij verlichting. Ze dichtte: Hoe je het ook bekijkt, als de bodem van de emmer valt, houdt hij geen water meer, noch de maan.Betekenis voor nu
Of we nu de historische of de legendarische versie volgen, beide verhalen wijzen in dezelfde richting: verlichting is niet het gevolg van geleerdheid of sociale positie, maar van toewijding en openheid. Het moment van inzicht verschijnt onverwacht, in een gedicht, in een klooster, of gewoon bij de brekende emmer onder de maan. Voor ons betekent dit: de beoefening is altijd dichtbij. In stilte op het kussen, maar net zo goed tijdens het afwassen, bij een gesprek of onderweg op de fiets. De maan weerspiegelt zich overal tot de emmer breekt en we ontdekken dat er nooit iets vast te houden viel.Bronnen
1. Dit artikel is gebaseerd op wat hierover online te vinden is, waarbij o.a. de volgende bronnen genoemd worden. 2. Grace Schireson, Zen Women: Beyond Tea Ladies, Iron Maidens, and Macho Masters. Wisdom Publications, 2009. 3. Patricia Fister, “Commemorating Life and Death: The Memorial Culture Surrounding the Rinzai Zen Nun Mugai Nyodai.” 4. Schireson, Zen Women. 5. Patricia Fister, “In Memoriam? Rethinking the Portrait Sculptures of Princess-Abbesses Enshrined in the Dharma Hall at Shinnyoji Temple.” 6. Florence Caplow & Susan Moon (eds.), The Hidden Lamp: Stories from Twenty-Five Centuries of Awakened Women. * Barbara Ruch Professor Barbara Ruch (geboren in 1932) behaalde een M.A. in klassieke Chinese en Japanse studies en promoveerde aan Columbia University. Studeerde aan de Universiteit van Kyoto en gaf les in Klassiek en Modern Japans en Japanse literatuur aan Harvard. Aan Universiteit van Columbia introduceerde zij ook de eerste cursussen gewijd aan belangrijke vrouwelijke schrijvers uit premodern en modern Japan, evenals de geschiedenis van vrouwelijke geestelijken in het Japanse boeddhisme. Professor Ruch ging in 1999 met emeritaat, maar is sindsdien nog steeds fulltime directeur van het Institute for Medieval Japanese Studies dat zij in 1968 oprichtte. Dankzij haar onderzoek kwam de aandacht voor Mugai Nyodai opnieuw op de kaart te staan.ZenActueel Blog
Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel
ZenActueel nieuwe artikelen
Verslag boomplantdag Woerden
Twijfelmoedig | De moed om niet-te-weten
Wat nam ik mee uit Taiwan?
De aanslagen in Parijs hebben me gelukkig gemaakt
Verslag themadag over: toeval
Over inzicht, aandacht en vreugde