ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven

Koanstudie, autoriteitsconflict en vertrouwen

38

Rients Ranzen / Zen.nl Nederland / 23 september 2025

Wie ooit voor het eerst een koan aan een leraar heeft gepresenteerd, weet dat dit spannend is. Je voelt spanning, je twijfelt of je antwoord wel goed genoeg is en misschien zelfs zegt een opstandige stem in je: Wie is híj of zíj om mijn antwoord te beoordelen? Juist (ook) in deze spanning doet de koanstudie haar werk.

In Het Nieuwe Koanboek schrijf ik dat je als koanstudent enig vertrouwen moet hebben in je leraar. Als je moeite hebt om andere mensen te vertrouwen, dan is koanstudie bij uitstek geschikt om dit gebrek aan vertrouwen te onderzoeken. Heb je van huis uit niet geleerd om anderen te vertrouwen, dan zul je ook zelf vaak niet vertrouwd worden. In koanstudie kun je veilig oefenen in het je overgeven aan dat vertrouwen. Er staat in koanstudie niets anders op het spel dan de oefening zelf. Wel of geen goedkeuring t.a.v. het antwoord heeft verder nergens enige betekenis of consequentie. Het is alleen een oefening in creatief denken en deze oefening werkt als een spiegel, waarin je kunt ontdekken waar op dit punt je uitdagingen liggen. Het koanritueel is dus geen formaliteit, maar een uitnodiging om jezelf te onderzoeken. Voor wie vroeger gekwetst is door ouders, leraren of andere autoriteiten, kan het gesprek met een zenleraar dat oude wantrouwen oproepen. Het buigen voor een leraar is geen onderwerping, maar de uiting van erkentelijkheid aan de leraar en de traditie. Ook is het op dat moment een oefening in het-jezelf-zijn. Een oefening om je oude ego even los te laten en open te staan voor nieuwe inzichten.

Uit de praktijk

Tijdens een sesshin wilde een deelnemer de antwoorden steeds weer toelichten en verduidelijken. “Ja, maar ik bedoel ….” Ik vroeg: “Door wie voelde jij je vroeger niet begrepen?” Op dat moment sprongen bij de student tranen in de ogen: “Eigenlijk voel ik me nooit begrepen door iemand.” Op mijn advies dat gevoel nader te onderzoeken, ontwikkelde zich een cascade aan inzichten in de persoonlijke geschiedenis van de student. Vanaf dat moment werd het een prachtige oefening om zich in het onderhoud werkelijk begrepen te voelen. Iets wat zich vervolgens wist te vertalen naar de werk- en privé-situatie. Het ging niet langer over “goed” of “fout”, maar over het durven vertrouwen op begrepen te worden.

Door herhaaldelijk te ervaren dat het veilig is om jezelf en je antwoorden te laten zien, groeit vertrouwen: in jezelf, in de ander en in het leven. Je ontdekt dat vertrouwen niet betekent dat je kritiekloos wordt, maar dat je bereid bent je ego-gevoelens een beetje los te laten en zo samen te zoeken naar inzicht, vertrouwen en verbinding.

Luister eens naar hoe jij in persoonlijk onderhoud - tegenover de leraar zittend - zegt: “Mijn koan is”. Wat klinkt er dan door in deze drie woorden?

ZenActueel Blog

Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel

ZenActueel nieuwe artikelen

Verslag boomplantdag Woerden

Twijfelmoedig | De moed om niet-te-weten

Wat nam ik mee uit Taiwan?

De aanslagen in Parijs hebben me gelukkig gemaakt

Verslag themadag over: toeval

Over inzicht, aandacht en vreugde