ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven

MA ZEN / Tussen jou en mij (2)

25

Yvonne Visser / Zen.nl Zen.nl Amersfoort / Zen.nl Zen.nl Nederland / 25 september 2025

Het werk van de Japanse filosoof Watsuji Tetsurō (1889–1960) raakt aan iets wat in zen voortdurend terugkomt: de verhouding tussen individu en omgeving, of beter gezegd: de dynamiek tussen ik en MA / de tussenruimte. Op donderdagavond 30 okt. start een serie van zes online colleges over MA ZEN. Klik hier voor meer informatie en aanmelding.

Het begrip ‘ma’ (間) vaak vertaald als tussenruimte, staat in directe relatie tot Watsuji’s denken en zen. Het is zelfs het hart van de zaak. Ma wordt niet alleen vaak vertaald als tussenruimte, maar ook als pauze, interval of leegte tussen dingen. En tegelijkertijd is het veel meer dan dat. In de Japanse cultuur is ‘ma’ een actieve leegte: het is niet het ontbreken van iets, maar de aanwezigheid van potentie. Denk aan de stilte tussen twee klanken in muziek, of de leegte tussen twee penseelstreken in kalligrafie, juist daar ontstaat betekenis. Ma is ook echt te voelen, bijvoorbeeld door iemand anders lang en recht in de ogen te kijken. Hoewel niet altijd even expliciet, is het altijd aanwezig.

Watsuji en ‘MA’

Watsuji’s kernbegrip aidagara bevat het teken voor MA namelijk 間: letterlijk het teken voor poort (門) met daarbinnen de zon (日) – alsof de zon oplicht door de ruimte tussen dingen. Voor Watsuji is mens-zijn altijd relationeel. Hij beschrijft ons bestaan als een ritme van individualiteit en relationaliteit, en het spanningsveld daartussen is die ruimte: ‘ma’ als existentiële tussenruimte.
In zijn filosofie is ‘ma’ dus niet een lege zone, maar de bedding waarbinnen we tot mens worden. Zonder die ruimte is er geen ethiek, geen cultuur, geen ontmoeting. In de leegte tussen ‘ik’ en ‘jij’ ontvouwt zich onze menselijkheid.

Zen en ‘ma’

In zen herkennen we ‘MA’ op allerlei niveaus:
• In de meditatie: de stilte in je leven
• In de zendo: een lege ruimte die rust en aandacht oproept.
• In communicatie: het niet direct antwoorden, maar ruimte laten voor de ander.
• In ons leven: het besef dat stilte, pauze, vertraging net zo belangrijk zijn als actie.

Zen leert ons die leegte niet op te vullen, maar te bewonen. ‘MA’ is de stilte waarin inzicht kan neerdalen. De tussenruimte waarin compassie zich aandient.

Conclusie

Watsuji’s kernbegrip is ‘aidagara’ aidagara (間柄) en MA 間 s daar een deel van. ‘Ma’ is de lege ruimte waarin de relatie zich ontvouwt, en die relatie is de zich ontvouwende relatie zelf. Voor mezelf heb ik het als volgt gevisualiseerd: Aidagara is als een ballon tussen mij en de ander. De ballon is vol van lucht/leegte, maar staat meer of minder onder spanning, afhankelijk van de relatie. Is de relatie tussen mij en de ander goed, dan is de spanning in de ballon goed. Ook de conditie van de ander heeft invloed op de spanning tussen ons.

Voor wie zen beoefent, biedt dit concept een uitnodiging om niet te streven naar de perfecte leegte of perfecte spanning, maar om de ruimte te voelen en toe te laten. Daar, in dat open veld tussen jou en de wereld, tussen adem en gedachte, tussen zitten en opstaan, daar leef je volkomen.

Klik hier voor aanmelding of meer informatie over de op 30 oktober startende serie van zes online colleges over MA ZEN.

ZenActueel Blog

Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel

ZenActueel nieuwe artikelen

Verslag boomplantdag Woerden

Twijfelmoedig | De moed om niet-te-weten

Wat nam ik mee uit Taiwan?

De aanslagen in Parijs hebben me gelukkig gemaakt

Verslag themadag over: toeval

Over inzicht, aandacht en vreugde