ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Rowan Williams over de ziel en boeddhisme
Passies als innerlijke beweging
Williams baseert zich op de woestijnvaders – vroege christelijke monniken zoals Evagrius en Cassianus – die de mens analyseerden als een wezen vol ‘passies’: boosheid, hebzucht, jaloezie, angst. Volgens Williams gaat het er niet om deze passies te onderdrukken, maar ze te leren doorzien. Het zou een citaat kunnen zijn uit Leer denken wat je wilt denken. In de zenfilosofie wordt dit kansatsu genoemd. Kansatsu (観察) verwijst naar observatie of introspectie, een essentieel onderdeel van de Zen-beoefening. Het omvat het aandachtig en onbevooroordeeld waarnemen van de realiteit, zowel de uiterlijke wereld als de innerlijke ervaringen, zonder direct te oordelen of te interpreteren. Waarnemen zonder in te grijpen. In plaats van te vechten tegen je innerlijke stormen, ga je in het oog van de storm zitten en word je stil.De ziel als dynamisch proces
Wat in Hartstochten van de ziel opvalt, is dat Williams de ziel niet ziet als een onveranderlijke essentie, maar als een proces. De ziel ontwikkelt zich – of verkrampt – afhankelijk van onze aandacht, onze gewoonten en onze mate van zelfinzicht. Dit doet sterk denken aan het zenbegrip van kokoro: het hart-geest centrum dat gevormd wordt in de beoefening. Waar Williams spreekt over “de integriteit van de ziel”, hebben zenleraren het over “één zijn met jezelf”. Beide tradities benadrukken dat echte vrijheid pas ontstaat wanneer we de chaos in onszelf onder ogen zien en overstijgen.Meditatie als zielzorg
Een andere parallel is hoe Williams meditatie beschrijft. Niet als ontsnapping, maar als oefening in aanwezig zijn bij alles wat zich aandient. In de stilte van meditatie toont de ziel zich in al haar kwetsbaarheid én kracht. Net als in zen, waar zazen bedoeld is om jezelf te leren kennen en onze onwetendheid te verminderen. In die zin is dit boek ook een soort handleiding voor moderne zielszorg. Zonder religieuze verplichtingen, maar met spirituele diepgang.Waarom dit boek ook voor zenbeoefenaars waardevol is
Voor wie zen beoefent, kan Hartstochten van de ziel verrassend herkenbaar zijn. De taal is christelijk, maar de ervaring die beschreven wordt, van de worsteling met gedachten, de kracht van stilte, tot de noodzaak van herhaalde oefening, is universeel. Het boek herinnert ons eraan dat de vraag ‘wat is de ziel?’ geen kwestie is van woorden of geloof, maar van praktijk en ervaring. De ziel is dat wat beweegt wanneer je stil wordt. En juist die ervaring vormt de kern van zen. Dit zei Williams onlangs in een interview: In die zin staan deze gedachten niet heel ver af van het boeddhisme: we moeten uit dat hele systeem van verslaving, de dwangmatige hunkering die ons verteert. Wat er dan overblijft is compassie. Harmonieus afgestemd zijn op je omgeving. Uw boek klinkt bij vlagen boeddhistisch, inderdaad. Wij christenen raken te veel in paniek bij zulke vergelijkingen. Alsof het boeddhisme alleen over onthechting gaat en niet ook over relaties en liefde. Ik ken genoeg boeddhisten om te weten dat het niet anders werkt. (Trouw, 21 februari 2025)Tot slot
In een tijd waarin veel mensen op zoek zijn naar de zin van het leven, zonder zich te willen binden aan religieuze dogma’s, biedt Hartstochten van de ziel een verrassend toegankelijke en doorleefde kijk op innerlijke ontwikkeling. En voor zenbeoefenaars opent het een venster naar een verwante traditie waarin stilte, aandacht en mededogen eveneens centraal staan.ZenActueel Blog
Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel
ZenActueel nieuwe artikelen
Verslag boomplantdag Woerden
Twijfelmoedig | De moed om niet-te-weten
Wat nam ik mee uit Taiwan?
De aanslagen in Parijs hebben me gelukkig gemaakt
Verslag themadag over: toeval
Over inzicht, aandacht en vreugde