ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Twijfelmoedig | De moed om niet-te-weten
Door Arjan Bosman /
Zen.nl Utrecht / 4 december 2025
Hoe meer we ons bewust worden van wat we niet weten, hoe helderder we zien wat werkelijk onze aandacht vraagt. In zen ontstaat inzicht vaak niet uit zekerheid, maar uit de ruimte die zich opent in het niet-weten.
Als accountant werk ik in een sector die is ingericht om zekerheid te bieden bij verantwoordingen en processen door middel van controleverklaringen en assurance-rapporten. Juist daarom is het opvallend hoeveel aandacht er gaat naar cultuur en gedrag. Hoe scheppen we een omgeving waarin mensen stevig staan, vragen durven stellen en verantwoordelijkheid kunnen dragen voor het oordeel dat van ons wordt gevraagd? Mijn organisatie investeert hierin met bijeenkomsten en trainingen die ons bewust maken van onze rol in de maatschappij en binnen onze assurance-opdracht. Een cultuur die uitdagingen niet ontwijkt maar verwelkomt, helpt mensen om hun persoonlijke en maatschappelijke bijdrage te realiseren.
Onlangs nam ik deel aan een virtuele conferentie met duizenden collega’s uit de hele wereld. Naast vaktechnische thema’s lag de nadruk op het versterken van vaardigheden en houding in een tijd waarin de maatschappelijke werkelijkheid voortdurend in beweging is.
Een van de sprekers introduceerde het begrip dat ik vrij vertaal als twijfelmoed: het bevorderen van een onderzoekende, open houding die nauw aansluit bij de professioneel-kritische instelling die van accountants wordt gevraagd. Die instelling gaat niet uit van wantrouwen, maar van zorgvuldige aandacht: niet zomaar aannemen dat alles klopt, alert zijn op afwijkingen, vragen blijven stellen en bereid zijn om informatie werkelijk te toetsen.
Binnen de zenbeoefening is deze houding direct herkenbaar. Twijfel, niet als verlamming maar als openheid, vormt een belangrijk onderdeel van het pad. Niet-weten wordt in zen niet gezien als tekort, maar als een poort. Daarom gebruik ik het woord twijfelmoed: de moed om te twijfelen zonder weg te lopen, om het veld van mogelijkheden open te laten zonder meteen naar zekerheid te grijpen.
Twijfelmoed verenigt twee krachten die op het eerste gezicht tegenstrijdig lijken: twijfel en moed. Twijfel zonder moed verlamt, moed zonder twijfel wordt roekeloos. Twijfelmoed is het middengebied waarin we vragen stellen zonder direct naar conclusies te hollen. Het nodigt uit om tijdelijk zonder vaste grond te staan en vergroot daarmee zowel onze professionele zorgvuldigheid als onze existentiële helderheid.
Toen ik zocht naar een Engelse vertaling merkte ik hoe uniek het woord is. Er bestaat geen echt equivalent. Een suggestie die in de buurt komt en die ik mooi vind, is de moed om niet te weten. Deze uitdrukking raakt de kern: het niet-weten niet zien als gebrek, maar als bron van inzicht. Daar begint werkelijk onderzoek, kritische reflectie en het vermogen om tot een goed oordeel te komen, zowel in het accountantsvak als in het dagelijks leven.
Verslag boomplantdag Woerden
Wat nam ik mee uit Taiwan?
De aanslagen in Parijs hebben me gelukkig gemaakt
Verslag themadag over: toeval
Over inzicht, aandacht en vreugde
Zen.nl Boomplantdag in Oudelande / Zeeland