ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Zen als co-immuniteitstraining
1. Geen ‘ik’ zonder omgeving – sferen en leegte
In Sferen beschrijft Sloterdijk hoe mensen altijd leven binnen omhullende relaties. Hij verzet zich tegen het idee van een afgescheiden, autonoom individu. Dat komt sterk overeen met het boeddhistische concept van śūnyatā (leegte): het inzicht dat niets op zichzelf bestaat, maar alles slechts existeert in afhankelijkheid van alle andere verschijnselen.2. Immunologie en het vermijden van lijden
Sloterdijk gebruikt het begrip 'co-immuniteit' filosofisch: mensen ontwikkelen 'sferen' (zoals in religie, taal, kunst en rituelen) om zichzelf te beschermen tegen existentiële angst, chaos en zinloosheid. In die zin is een zendo zo’n sfeer. Geen afgesloten ruimte, maar een ademende bol van stilte en aandacht, waar we elkaar beschermen tegen de verwarring van alledag. Als we samen op het kussen zitten, versterken we elkaars discipline, alertheid en overgave. De stilte van de ander beschermt ook mij. Onze gedeelde vorm, geeft ons richting en rust. Zen werkt niet alleen als individuele strategie, maar ook als versterking van onze co-immuniteit: een wederzijdse bescherming, opgebouwd door gemeenschappelijke oefening.3. Geen absolute waarheid – relativering van dogma
Sloterdijk is kritisch op absolutistische waarheden en systemen. Hij pleit voor meervoudige waarheidsvormen en denkt in termen van processen, niet essenties. Dit sluit aan bij de zentraditie die dogmatiek systematisch afwijst: geen vaste leer, maar directe ervaring; geen geloof in woorden, maar in inzicht dat zich ontvouwt in stilte. Ik realiseer me nu, dat ik me enkele jaren geleden onbewust heb laten inspireren door Sloterdijk bij het schrijven van: De zeven waarheden.4. De rol van ritueel en vorm
Sloterdijk noemt rituelen 'immunologische oefeningen' – een prachtig idee als je kijkt naar zenrituelen: buigen, theeceremonie, onze zithouding en onze mudra. In zen zijn die geen bijzaak, maar dragende structuren. Ze helpen de geest tot rust te komen en de juiste houding te ontwikkelen. Sloterdijk biedt hiervoor een originele en heldere verklaring.5. Oefening als kern van het mens-zijn
Sloterdijk stelt (vooral in zijn latere boek: Je moet je leven veranderen) dat de mens in wezen een oefenend wezen is. Geen homo sapiens (denk-wezen), maar een homo exercitans (oefen-wezen): iemand die traint, oefent, mediteert. Dit sluit naadloos aan bij zen, waar dagelijkse oefeningen in aandacht en meditatie centraal staan in het pad naar inzicht. Sloterdijk noemt dat - met zijn voorkeur voor nieuwe en moeilijke woorden - 'anthropotechniek': de kunst jezelf te vormen via oefening. Dat is zen. Dus wat gebeurt er eigenlijk als we samen in stilte zitten? Waarom is het mediteren in een zendo met anderen voor velen dieper, rustiger en krachtiger dan thuis in je eentje op een kussen? In de woorden van Peter Sloterdijk: zenmeditatie is een co-immunitaire oefenpraktijk. In zijn monumentale werk Sferen onderzoekt Sloterdijk hoe mensen al sinds het begin der tijden beschermende omgevingen creëren: bolwerken van betekenis, warmte en veiligheid. Van de baarmoeder tot de kathedraal, van de slaapkamer tot het parlement: overal zoeken we naar gedeelde 'sferen' waarin we kunnen leven en oefenen. Sloterdijk noemt rituelen 'immunologische technieken'. In zen herkennen we dat onmiddellijk: de gong, het buigen, de theeceremonie, ze helpen om een sfeer te creëren waarin de geest tot rust komt. Niet door afzondering, maar juist door verbinding in de vorm.Long covid cursus
Ik moet nu ook denken aan de onlangs afgesloten onlinecursus voor long covid-patiënten. De positieve effecten van die cursus overtroffen onze stoutste verwachtingen. Kwam dat ook niet omdat we, samen met een groot aantal lotgenoten, twee keer per week online bij elkaar kwamen en de bijeenkomst en het mediteren op rituele wijze vormgaven? Daarin raken zen en Sloterdijk elkaar op een verrassende manier. Beiden stellen: we bestaan niet als autonome individuen, maar alleen in relatie. We zijn geen afgescheiden wezens, maar open knooppunten in een veld van interactie. En juist in dat veld, in die gedeelde ruimte van aandacht, ontstaat iets bijzonders: stilte die draagt, inzicht dat groeit, compassie die zich ontwikkelt. Zenbeoefening als co-immuniteit. Misschien klinkt het abstract, maar wie ooit een sesshin heeft meegemaakt, weet wat ermee bedoeld wordt.ZenActueel Blog
Aanbevolen links:
Zen Incompany
Zen.nl winkel
ZenActueel nieuwe artikelen
Verslag boomplantdag Woerden
Twijfelmoedig | De moed om niet-te-weten
Wat nam ik mee uit Taiwan?
De aanslagen in Parijs hebben me gelukkig gemaakt
Verslag themadag over: toeval
Over inzicht, aandacht en vreugde