IAIDO – de weg van
het Japanse zwaard

Vroeger diende de zwaardkunst om te overleven, vandaag de dag om te leren leven. Je zou kunnen zeggen: IAIDO is Zen in actie.

Bjørn Aris

Toen ik twintig jaar was, ben ik begonnen met jujutsu, een Oosterse gevechtskunst. Al snel groeide mijn interesse voor de achtergrond van jujutsu, de samoerai en hun cultuur waarin zen sinds de introductie in Japan (twaalfde eeuw) een belangrijke plaats innam. Parallel aan mijn studie van de Oosterse gevechtskunst en de samoeraicultuur, maakte ik snel carrière in het bankwezen.
         In mijn 28ste levensjaar (de vierde volledige cirkel van zeven jaar) begon het te knellen, en begon ik met zenmeditatie bij de Haagse zenleraar Raoul Destrée. Ik kwam per definitie gehaast, strak in het pak met attachékoffer aanrennen, net op tijd voor de les.

(Niet) uit een boekje
Wat een rare mensen, dacht ik in het begin. De vragen die leerlingen stelden begreep ik niet, en het zitten was een gevecht. Mijn gevoel zei door te zetten, en omdat ik er niets van begreep heb ik een boekje over zen gekocht. Ook daar begreep ik niets van. Nog maar een boekje gekocht. Ook geheel niet duidelijk waar het over ging. Een derde boekje … ook geen snars van begrepen. Dat irriteerde me. Ondertussen volgde ik braaf alle lessen en oefende ik elke dag thuis 25 min zazen.
         Ik wilde geen vierde boekje kopen. Daarom begon ik na drie maanden les en zazen weer in boekje 1, en warempel, ik kon het lezen van het begin tot het eind en ik voelde en begreep het. Ge-wel-dig! Aan zazen heb je echt wat!

In de jaren die volgden, was mijn carrière zeer succesvol en werd ik een van de jongste internationale topbankiers ooit. Terugkijkend, was het de training in jujutsu én de zenstudie en -beoefening die het werk in het bankwezen mogelijk maakten. Rond mijn dertigste realiseerde ik me – mede dankzij zazen – dat in het Westen rationeel denken verheven is tot en gelijkstaat aan realiteit. Dat is natuurlijk niet juist, het is een taal. Als rationeel denken gelijk zou zijn aan realiteit zou alles immers opgelost zijn.

Clean cut
Het werk als investment banker kon ik op mijn 32ste niet meer serieus nemen. Ik nam ontslag, verkocht mijn huis, zei mijn vriendin gedag en ben door Afrika gaan lopen. Na Afrika volgde het Midden-Oosten, Azië, Oceanië en Japan. Intuïtief ging ik toen al voor de clean cut.
         Terug in Nederland vroeg ik mij af waarom mensen ’s ochtends gehaast zijn. Er zit toch geen wild dier achter hen aan? En, we staan toch bovenaan de voedselketen? Het werd tijd voor een volgende stap, een verdiepingsslag.
         Op enig moment liep ik in de Rotterdamse boekhandel Donner – jaren later zou ik daar zelf mijn boek presenteren over het zwaard en leidinggeven – en zag daar een boek over Japanse zwaardkunst. Zonder twijfel wist ik dat ik dat moest gaan doen. Een innerlijke zekerheid over purpose en meaning – dit is belangrijk! Ben nog even teruggekeerd in het bankwezen en heb zelfs nog een carrièrestap gezet, maar toen ik 35 werd (de vijfde volle zevenjaarcyclus) heb ik definitief gekozen voor een leven als beoefenaar van de Japanse zwaardvechtkunst.

IAIDO
IAIDO betekent het harmoniseren van jezelf met je omgeving. Hiervoor gebruik je het zwaard om in schijngevechten (kata) je denkbeeldige tegenstander te overwinnen. Het ware pad van de iaidobeoefenaar is heijoshin bereiken: geestelijke rust, een constante, evenwichtige spirit. ‘Hei’ betekent: vredig, kalm en stabiel. ‘Jo’ betekent: altijd, constant, en ‘shin’ betekent hart – vooral wat betreft geest, spirit en emoties het ware karakter. De uitgangspunten van heijoshin gaan over de ontwikkeling van de geest – de combinatie van intellect, emoties en karakter. Onze innerlijke spirit groeit zoals een bloem, dankzij oefening, geduld en waarheid; wij moeten dan ook serieus zorgen voor de mensen om ons heen, thuis, op het werk en in de dojo. Dat is de ware kracht van schoonheid. Net als een bloem langzaam ontluikt, voordat zij helemaal opengaat, hebben we een leven om iaido te ontwikkelen, terwijl wij naar perfectie streven – het altijd bewegende doel (bron: The Cutting Edge. The Martial Art of Business*)
         Het gevecht gaat van Fushin naar Fudoshin. In Fushin wordt de geest gehinderd, door angst of twijfel, of afgeleid door logisch en conceptueel denken, waardoor de geest niet vrij is om te reageren op de omstandigheden. Fudoshin, wanneer de geest vrij is om alle zaken te zien zoals ze zijn en niet gehinderd wordt door valse percepties of gedachten die blijven hangen. Uiteindelijk kom je bij muga mushin, wat losjes vertaald ‘geen zelf, geen denken’ betekent.

Zazen en zwaard
Een iaidoles begint en eindigt met zazen; de kata (schijngevechten) zijn nodig om het lichaam te ontdoen van innerlijke conflicten en blokkades. Het zwaard is altijd in het hier en nu. Door je er geheel mee te verbinden én het tegelijkertijd los te laten, ontstaat uiteindelijk eenheid van lichaam en geest. Je snijdt door de lucht om van binnen helder te worden.
         De wijsheid van het lichaam is groter dan de intelligentie van het brein. Tai shin tai bun – denk met het lichaam, hoor met je lichaam en niet met sec je hersenen en oren. Vertrouwen op je oren en hersenen om informatie te absorberen is oppervlakkig. Verstandelijk denken over een techniek is niet heel relevant. Zwaardkunst moet je voelen en moet geassimileerd worden door het hele lichaam, door te leren door het doen en zijn.

De weg van zazen en het zwaard brachten me op veel bijzondere plekken over de hele wereld. Ik voel me bevoorrecht – bij tijden echt nederig – en vooral dankbaar, en verheug me erop tot het eind van mijn leven te kunnen trainen.

*ISBN 978-90-819-2770-3

www.bjornaris.com 06 – 518 528 16
www.ikiru.nl (dojo Den Haag)