ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Koanstudie, rituelen en beter communiceren
Rients Ritskes,
Zen.nl Nederland
De koan is de unieke meditatieve trainingsmethode uit de Rinzai-zentraditie voor het ontwikkelen van een open, creatieve en flexibele geest. Rinzai is een van de twee grote zenscholen in Azië, de andere grote school is de Soto-school waar ze vooral op de ademhaling letten tijdens het mediteren. In mijn nieuwe boek
Zen en onzin van het leven, dat in de zomer van 2020 bij uitgeverij Asoka verschijnt, geef ik een moderne interpretatie van deze eeuwenoude spirituele methode en een uitgebreide toelichting op veel nieuwe en oude koans. De komende maanden publiceren we in ZenActueel een aantal voorpublicaties uit het boek, dit is deel 3.
Zie hier koan (deel 1) Creatief denken
https://www.zen.nl/zenactueel/zenactueel-blog-2019/de-koan-(deel-1).html
Zie hier koan (deel 2) Leren zoveel mogelijk antwoorden leren te vinden
https://www.zen.nl/zenactueel/zenactueel-blog-2019/duplicaat-van-de-koan-(deel-2).html
Koan etiquette
In de etiquette rond het geven van koanantwoorden schuilt een belangrijk deel van de leerervaring. Niet iedereen heeft van huis uit even veel omgangsvormen meegekregen terwijl deze vaak heel behulpzaam kunnen zijn. De rituelen rond het geven van een koanantwoord helpen je meer gevoel te krijgen voor optimale omgangsvormen in een gesprek. Allereerst kom je binnen in de kamer en sluit de deur aandachtig achter je. De manier waarop je de deur sluit manifesteert vaak al duidelijk je gemoedstoestand. Vervolgens loop je naar achter het kussen en tegenover de leraar staande, maak je een kleine buiging met de handen voor je borst tegen elkaar, dit noemen we een gassho. Dan ga je vanachter het kussen erop zitten, je kijkt de leraar aan en zegt: "Mijn koan is …. … en mijn antwoord is … … " Je herhaalt dus eerst de vraag, je koan. Deze herhaling is heel belangrijk. Je verheldert daarmee op een vriendelijke manier de communicatie. Dat herhalen is vaak ook heel praktisch. Het is voor menig leraar met veel koanstudenten een behoorlijke uitdaging om al die koans bij de verschillende studenten te onthouden. Toch gaan veel studenten er zonder erbij na te denken, vanuit dat de leraar altijd weet met welke koan ze werken. Dat is met veel studenten niet reëel. Overigens hebben getrainde leraren wel een heel goed geheugen daarvoor maar de koanstudent kan daar niet altijd vanuit gaan. Het is dus prettig en goed te starten met ‘Mijn koan is …’
Empathisch
De oefening in het herhalen van de vraag is ook in de dagelijkse communicatie heel nuttig. De wetenschap leert ons dat het bevestigen van de ander, zoals door het herhalen van zijn of haar vraag, meer dan alleen een prettig gevoel geeft aan de ander. Obers die aan tafel je bestelling luidop herhalen krijgen volgens onderzoekers een significant hogere fooi. Het herhalen van de vraag of het herhalen van een bestelling is een bevestiging van gehoord te zijn. Dat is gewoon heel empathisch. Uit eigen ervaring weten we immers, dat wanneer je iets bestelt en de ober herhaalt je bestelling hardop, dat veel prettiger is dan wanneer dit niet gedaan word. Toch zijn er heel veel obers die het niet geleerd hebben en stom weg gewoon niks zeggen. Een gemiste kans. Uit onderzoek blijkt ook dat wanneer de bestelling herhaalt is, klanten meer geduld hebben en minder snel vragen waar de bestelling blijft. Ze weten dat ze goed verstaan zijn en zitten rustiger te wachten. Dus dit leren herhalen is een heel belangrijk aspect van de koanstudie. In het hele ritueel zit ook het leren voelen en tonen van respect voor elkaar, ook iets dat niet iedereen van huis uit geleerd heeft en een vaardigheid die in het dagelijks leven veel deuren voor je kan openen. Iemand die weet wat respect is en dat dus ook bewust kan tonen wordt ook vaker met respect behandeld.
Non-verbale communicatie
Antwoorden hoeven overigens niet altijd verbaal te zijn. Sommige koans zijn makkelijker en beter met een non-verbale demonstratie te beantwoorden. Maar ook wanneer een antwoord verbaal kan worden uitgedrukt, zal zeker bij een gevorderde koanstudent de toon meetellen in de waardering van het antwoord. Het goede antwoord met veel twijfel gebracht, wordt dan niet meer goedgekeurd. Dat maakt de koanstudie nog uitdagender, nog leerzamer. Stel dat het antwoord op een vraag een schreeuw is, dan zal een benepen schreeuwtje niet als het goede antwoord gezien worden. Als een schreeuw het goede antwoord is, wil de zenleraar zeker van gevorderde studenten een echte schreeuw horen. Koanstudie is communicatietraining, we oefenen ons zowel in verbale als in non-verbale communicatie.
Schreeuwen in de dokusankamer
De kamer voor individueel onderhoud heet dokusankamer en dat is in een zenklooster het kamertje dat speciaal gemaakt is voor de ontmoeting met de leraar voor koanstudie. Dit kamertje is op enige afstand, maar toch ook relatief dicht bij de meditatieruimte gelegen, zodat degene die daar zitten te mediteren, niet horen wat er gezegd wordt, maar wel horen wanneer er geschreeuwd wordt. En dat komt best regelmatig voor, want antwoorden moeten overtuigend zijn en soms helpt het daarbij je keel op te zetten. Dus ook dat leer je in koanstudie. Zenmeester moedigen studenten regelmatig aan hun stem echt te laten horen. Voor veel mensen is dat een nieuwe en grensverleggende ervaring omdat ze de grenzen van hun eigen stem tot dan toe nog niet eerder echt hebben uitgeprobeerd. En dus hebben we ook dit deel van de koantraining uit Japan geïntegreerd in onze manier van koanstudie. Een schreeuw of andere luide klanken die in koanstudie als antwoord worden gegeven, klinken vaak door tot in de zendo waar het de mediterenden opgeschrikt in hun meditatie, wat overigens niet als storend, maar juist vaak als heel opwekkend wordt ervaren.
Sesshin
Ben je nieuwsgierig naar een echte diepgaande koanervaring, doe dan mee aan een sesshin, want daar is alles erop afgestemd om je door middel van koanstudie tot nieuwe inzichten in jezelf en de ander te doen komen.
De volgende sesshins zijn:
van 27 april - 3 mei o.l.v. Raoul Destrée
Van 3 t/m 9 mei o.l.v. Floor Rikken (wachtlijst)
Van 28 juni t/m 4 juli o.l.v. Rients Ritskes
Van 25 t/m 31 oktober o.l.v. Arthur Nieuwendijk
Podcasts Arthur Nieuwendijk
Projecties bij Pasen
Ontdek de kracht van acceptatie
Zen en de bubbelkamer
Door zen plan uitgevoerd
Vertrouwen ontwikkelen