ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Acht tips voor het beter omgaan met angst
Jeannette Vos,
Zen.nl Rotterdam-Zuid
Op 4 april van dit jaar heb ik online een lezing gevolgd van Rients Ritskes over zen, meditatie en angst. Het was een interessante en inspirerende lezing waarin hij onder andere als suggestie gaf het boek van Saskia Kalb te lezen
De schoonheid van de angst. Dat heb ik gedaan en hieronder mijn boekbespreking met aan het einde acht tips over hoe om te gaan met angst. De lezing van Rients had als titel ‘Over het leuke van angst’ en is opgenomen en op YouTube nog te zien.
Klik hier om de hele opname te zien.
Het boek
Ik heb dit boek aangeschaft en ben het met Rients Ritskes eens, het is een heel goed boek. De schrijfster vertelt vanuit haar eigen ervaring over ernstige angststoornissen. Omdat therapeuten haar onvoldoende konden helpen is ze zelf op onderzoek uit gegaan en heeft ze het thema angst bestudeerd vanuit de filosofie, boeddhisme, kabbala en andere stromingen. Ook beschrijft ze wat haar geholpen heeft om anders tegen angst aan te kijken, hoe er persoonlijk mee om te gaan en zelfs om de mooie eigenschappen te zien die een angstig karakter met zich mee kan brengen. Zij slaagde erin om angst beter te begrijpen en heeft het een waardevolle plek in haar leven kunnen geven. In haar boek neemt ze ons mee in deze zoektocht.
Mijn angsten
Inmiddels ben ik 67 jaar. Rond mijn 30e levensjaar kreeg ik ernstige fobieklachten en last van hyperventilatie. Door de weg die ik gegaan ben door mijn angstklachten heb ik veel zelfinzicht gekregen en gelukkig gaat het nu al jaren veel beter met mij. Ook toen heb ik de nodige boeken gelezen hieromtrent, maar deze waren alle geschreven door therapeuten. Wat zou het mij toentertijd veel geholpen hebben als ik dit boek ter hand had kunnen nemen. Ik ben nog steeds niet volledig vrij van angstklachten, maar vond ik het vroeger lastig om alleen een stukje te fietsen van huis naar de winkels, nu vind ik het heerlijk om vanuit Rhoon op mijn fiets te stappen om mijn zoon te bezoeken in Krimpen aan den IJssel.
Angst zonder bedreiging
In deze boekbespreking over
De schoonheid van de angst wil ik vooral vertellen wat mij aangesproken heeft om mijn angstklachten in het verleden (en soms nu nog ) beter te begrijpen. Een angststoornis is een angst zonder een reële bedreiging. Bij deze angst is er niet een object of locatie waar je naar toe kunt vluchten zoals bij hoogtevrees (je kunt dan snel naar beneden gaan). Dit betekent dat je energie in je lichaam oplaait, waardoor je angst nog erger wordt en er een paniekaanval kan ontstaan. Omdat je brein niet weet waar de angst vandaan komt, koppelt het deze aan de situatie waar je je op dat moment in bevindt en zo kan er bijvoorbeeld een straatfobie ontstaan. Omdat je deze paniekaanvallen wilt vermijden ga je de straat ontwijken waardoor de fobieklachten zich kunnen verergeren. Oorzaken van angst zijn onder andere een erfelijk, overgevoelig zenuwstelsel dat sterk kan reageren op prikkels van buitenaf (komt voor bij 20% van de vrouwen), ingrijpende gebeurtenissen, aangeleerde angst en ziekten zoals hyperthyroïdie (schildklierklachten) en sommige bijwerkingen van medicijnen. Moderne psychoanalytici gaan ervan uit dat paniekaanvallen, fobieën en andere angststoornissen ontstaan door triggers die symbolisch zijn verbonden met kinderwensen of kinderangsten. Als verdedigingsmechanismen (zoals verdringing, rationalisatie of projectie) niet voldoende functioneren kunnen angststoornissen ontstaan.
Oorzaak angst
Volgens de schrijfster komt angst voort uit de vrees voor afkeuring van belangrijke personen in de relationele sfeer. Je bent bang om te falen of om het niet goed genoeg te doen. Door onder andere ziekte of oververmoeidheid kun je vatbaarder zijn voor het ontstaan van angstaanvallen. Pijn bij een verstuiking wordt door de omgeving niet als een negatieve emotie gezien, depressie of angststoornissen vaker wel, wat maakt dat mensen met angstklachten er niet gemakkelijk over praten en zich ervoor kunnen schamen. Ook ik heb me ervoor geschaamd en heb het slechts aan weinig mensen verteld. Dit gaf mij een eenzaam gevoel. Angstige personen hebben veelal de neiging om negatieve emoties niet te uiten, hetgeen een remmend effect heeft op het ontstaan van eerlijke en duurzame relaties.
Angst vanuit boeddhistisch perspectief
Ik vond het erg boeiend om te lezen hoe vanuit filosofie, boeddhisme, kabbala en
non-dualiteit tegen angst wordt aangekeken. Het belangrijkste advies van de schrijfster is om de confrontatie met je angst niet uit de weg te gaan.
Angst leren begrijpen is een avontuur dat iedereen dient aan te gaan, het is het begin van wijsheid. Ook ik heb mijn verleden onderzocht op de onderliggende gedachten en gevoelens van mijn angstklachten. Ik vond het confronterend om gedachten onder ogen te zien zoals: je ten diepste niet gelijkwaardig te voelen aan de ander. Het was pijnlijk om deze gedachten, die regelmatig opdoken in mijn geest in verschillende situaties (en dus heel belemmerend werkten op mijn persoonlijke ontwikkeling) onder ogen te zien, de gedachten en de gevoelens (soms zelfs fysiek) steeds opnieuw toe te laten, zodat deze in de loop der tijd echt verminderden en ik er andere gedachten tegenover kon stellen die ik daadwerkelijk en vanuit mijn innerlijk voor echt kon aannemen. Net zoals de schrijfster heb ik daar ook hulp voor gezocht bij een psycholoog.
Zen meditatie heeft hierbij ook geholpen en doet dit nog steeds.
Stappen en methode
Om vrij van angst te worden, moet eerst twijfel overwonnen worden. Het gaat hier over twijfel aan jezelf. Een eerste stap op de goede weg is inzien dat het ego een illusie is en dat afgezonderdheid van anderen niet bestaat. De tweede stap is het besef dat we zelf de emoties oproepen. Ik laat me boos maken, ik laat me gekwetst voelen en zelfs al ben ik me er niet bewust van; ik ben degene die de angst oproept. Op fundamenteel niveau zou je kunnen zeggen: vrees voor het niet-zijn of het niet-bestaan.
Leer jezelf kennen, pak de onwetendheid aan. Stel je bewust open voor alle emoties, ook de ongewenste, want ongewenst is ook maar een label (ook al brengt die in eerste instantie angst met zich mee). Durf alle emoties onder ogen te zien, dan ontstaat er een gevoel van zachtheid, gekleurd met verdriet. Je moet de angst niet ontvluchten, ook niet uitvergroten. Het kan een waardevol onderdeel van het leven zijn, het kan inzicht geven in jezelf.
Volgens Boeddhisten is er geen betere methode om gemoedsrust en geluk te ervaren dan door te mediteren. Door te
mediteren observeer je welke beelden je brein voorschotelt. Dit, zonder oordeel, om jezelf beter te leren kennen. Hierdoor leer je oude vertrouwde beelden van jezelf stukjes bij beetjes los te laten. Dit zijn steeds opnieuw nieuwe stapjes.
Tips
De schrijfster geeft tips hoe om te gaan met angstklachten:
1. Accepteer dat je een angstig karakter hebt;
2. Accepteer jezelf in bredere zin, met al je mooie en lelijke kanten. Alleen zo kun je een authentiek leven leiden;
3. Als je de emotie onder de angst hebt geïdentificeerd, stop deze dan niet weg;
4. Angstige emoties relativeren, ze gaan ook weer weg;
5. Neem verantwoordelijkheid voor je eigen welzijn, ook wat betreft voeding, ontspanning en meditatie;
6. Besef dat angst inspirerend kan werken tot geestelijke groei;
7. Schaam je niet voor je angst, praat er over open met mensen die je hierin vertrouwt;
8. Besef dat angstige mensen vele mooie eigenschappen hebben zoals een scherp probleemoplossend vermogen, een goed geheugen, een open manier van denken en een groot doorzettingsvermogen. Bovendien is aangetoond dat ze dikwijls intelligent, gemotiveerd, weerbaar, empathisch, ontwapenend, tolerant, overtuigend en altruïstisch zijn.
Tot slot: Ik vind het absoluut een aanrader om dit boek te lezen als je zelf met angstklachten te maken hebt of iemand in je omgeving kent die hiermee te maken heeft.
Podcasts Arthur Nieuwendijk
Projecties bij Pasen
Ontdek de kracht van acceptatie
Zen en de bubbelkamer
Door zen plan uitgevoerd
Vertrouwen ontwikkelen