ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Waar begint ‘ik’? Een zondagochtend in de zendo van ’s-Hertogenbosch
-deel 2-
Anjo Keunen /
Zen.nl Den Bosch / 15 mei 2025
In het weekend van 11 tot en met 13 april vond het allereerste zendoweekend plaats bij Zen.nl ’s-Hertogenbosch. Het gekozen thema was even eenvoudig als diepgaand:
Waar begint IK?
Bij aankomst werd van iedere deelnemer een silhouet getekend (
zie vorig artikel). De uitnodiging was om daarin woorden te schrijven waarmee men zichzelf normaal gesproken omschrijft – een oefening in zelfonderzoek.
Ken uzelve – een aforisme dat vaak wordt toegeschreven aan de Griekse filosofen, maar minstens zo goed past binnen de zen: “Zen bestuderen, is jezelf bestuderen,” aldus Dōgen. En zoals hij vervolgt: “Jezelf bestuderen, is jezelf vergeten. Jezelf vergeten, is samenvallen met de tienduizend dingen.” Maar wat betekent dat precies? Hoe doe je dat – jezelf vergeten? En wat zijn die mysterieuze ‘tienduizend dingen’? Die vragen stonden centraal in mijn
teisho op zondagochtend.
Vlak voordat we de zendo weer zouden betreden voor een nieuwe meditatieperiode, liep ik de dokusanruimte in om me voor te bereiden. Ik streek mijn zendojasje glad – geleend van Walter – en bladerde nog eens door mijn aantekeningen. Toen keek ik op. Mijn ogen vielen op het schilderij
Ik ben mijn vaas (2020) van onze cursist Lea Adriaans. Het was alsof ik geraakt werd door een flits van helderheid.
“Oh... oh… oh,” dacht ik, of beter: het overkwam me.
Dit is waar het over moet gaan.
Dit is de kern. Ik voelde een lichte opwinding door me heen trekken, woorden begonnen zich te vormen nog vóór ze taal werden. Er zat geen plan achter, het gebeurde gewoon. Ik opende de deur van de dokusan en trof precies op dat moment Nico. “Nico, wil je dat schilderij van Lea in de zendo hangen?” En zo gebeurde het. Zonder verdere uitleg. Geen woorden meer nodig.
Tijdens de meditatie daarna liep een traan over mijn wang. Zo ontroerd was ik door dat moment van plotseling weten. Mijn
teisho begon wat stamelend, zoekend naar woorden, improviserend. Maar het kwam precies zoals het moest komen.
Ik vertelde over hoe ik, toen ik net op het spirituele pad begon, dacht dat Boeddha’s les over het lijden vooral ging over ons vasthouden aan materie – spullen, bezit. Later begreep ik: het gaat ook over mensen, relaties. En inmiddels weet ik dat het nog dieper ligt. Lijden ontstaat uit het idee dat er vaste vormen bestaan. Maar er
bestaat geen vaste vorm. Niet in de wereld om ons heen, en ook niet in wie wij denken te zijn. Ons ego, ons zelfbeeld, is vloeibaar, veranderlijk. Alleen: ons brein is zo gebouwd dat het zichzelf steeds bevestigt in die ene, schijnbaar vaste identiteit. We worden slachtoffer van een intern algoritme dat keer op keer hetzelfde verhaal vertelt – over wie we zijn, wat we kunnen, wat we waard zijn. En zo blijven we in dezelfde kuil stappen, zoals die zenmonnik die iedere ochtend in de valkuil voor zijn voordeur terechtkomt, ook al weet hij dat die er ligt.
De weg van zen is de weg van loslaten. Het loslaten van het ego-bewustzijn, het opgaan in de ervaring van het leven zelf, seconde na seconde. Waarom? Wat levert dat op? Voor mij is het het toenemende vertrouwen in de vergankelijkheid. In het besef dat alles voorbijgaat – en dat dát oké is.
Wanneer we onszelf vastzetten in een idee, een vorm die ‘wij’ zogenaamd zijn, en weigeren te erkennen dat ook die vorm steeds verandert, dan komt de angst. Maar als we vertrouwd raken met die verandering, verdwijnt die angst langzaam. Dan worden we soepeler, vrijer. Dan maakt het niet meer uit dat de buurman een nieuwe auto heeft, je kind een andere weg kiest, je moeder steeds op die ene kwetsbare knop drukt, of je collega een fout maakt.
Lea Adriaans – de maker van dat schilderij – is voor mij een bron van inspiratie. Zij kreeg te horen dat ze een hersentumor had en leefde verder in het besef dat haar tijd beperkt was. In plaats van zich terug te trekken, organiseerde ze samen met andere kunstenaars exposities en gaf ze haar boodschap aan ons door:
het leven is maken, delen en doorgeven. Ze bleef naar de zenlessen komen, week niet voor de vergankelijkheid maar omarmde haar volledig. In december 2023 is ze overleden. Lea ging haar eigen weg in zen – zoals wij allemaal onze eigen unieke weg bewandelen. Daarin zit voor mij een diepe dankbaarheid.
Aan het einde van het weekend keerden we nog één keer terug naar onze silhouetten. We keken opnieuw naar de woorden die we erin geschreven hadden, woorden waarmee we dachten onszelf te kunnen vangen. En we vroegen ons af:
is dat echt zo? Of zou het ook anders kunnen zijn?
Dat open, uitnodigende perspectief – dat niets vast hoeft te liggen – is wat mij steeds opnieuw inspireert om de zendo in Den Bosch met liefde en aandacht te verzorgen. Om er een plek te creëren waar je mag zijn wie je bent, maar ook waar je mag loslaten wie je niet meer bent.
Ontdek ook een weekendsesshin:
Vrijdag 23 t/m zondag 25 mei
Weekendsesshin Exloëerveen
Vrijdag 13 t/m zondag 15 juni
Weekendsesshin Exloëerveen
Vrijdag 12 t/m zondag 14 september
Weekendsesshin Epe
Vrijdag 17 t/m zondag 19 oktober
Weekendsesshin Havelte
Vrijdag 31 oktober t/m zondag 2 november
Weekendsesshin Westelbeers
Vrijdag 14 t/m zondag 16 november
Weekendsesshin Epe
Vrijdag 28 t/m zondag 30 november
Weekendsesshin Exloëerveen
Mijn sesshin in een Japans klooster
Er zijn geen tegenstellingen in een wereld vol tegenstelling
Onderzoek Radboud Universiteit
Zen geen wondermiddel
Ik heb meer energie dankzij de cursus voor long covid patiënten
Tinnitus en het geluid van water