ZenActueel:
Iedere dag inspiratie voor een zenvol leven
Waar begint ‘ik’?
Verslag zendoweekend ’s-Hertogenbosch
-deel 1-
Anjo Keunen /
Zen.nl Den Bosch / 13 mei 2025
In het weekend van 11 t/m 13 april vond bij Zen.nl ’s-Hertogenbosch het allereerste zendoweekend plaats. Met de draaiboeken van Zen.nl Rotterdam-Zuid en Utrecht als leidraad namen Anjo, Maartje en Nico vol enthousiasme de organisatie op zich. Ieder had een eigen rol: Maartje verzorgde als
tenzo samen met haar vriend Bas de maaltijden – met liefde en toewijding toverden zij verrukkelijke gerechten op tafel. Nico was verantwoordelijk voor het leiden van de zendo, terwijl Anjo niet alleen de
teisho’s (zenlezingen) verzorgde, maar ook een verslag maakte van dit bijzondere weekend.
De inspiratie voor het thema vond Anjo in een tentoonstelling in het Noord-Brabants Museum:
Landscape of the Fall van de Frans-Algerijnse kunstenaar Abdelkader Benchamma. Zijn werk, een fascinerende combinatie van muurschilderingen, tekeningen en verwijzingen naar oude meesters als Bruegel en Jheronimus Bosch, bracht een diep gevoel van tijdloosheid over. De tentoonstelling vroeg om een andere manier van kijken: met met een open, frisse blik. Dat betekent dat je niet meteen zoekt naar een betekenis, maar simpelweg
kijkt en alleen maar
ziet wat er is. Dat wat eens was – de indrukwekkende tekeningen op de muren – is inmiddels weer verdwenen. De witte muren van het museum getuigen van vergankelijkheid. Een stille les in loslaten.
Geïnspireerd door deze kunst en vanuit de vraag die Benchamma stelt – “Waar begint betekenis?” – werd het thema van het zendoweekend geboren:
Waar begint ik?
We waren met twaalf deelnemers, van wie acht nog nooit eerder een intensief meditatieprogramma volgden. Voor velen was het een eerste kennismaking met langere periodes van stilte en gezamenlijk zitten. Op vrijdagavond werd bij binnenkomst het silhouet van elke deelnemer getekend. De uitnodiging luidde: neem een houding aan die uitdrukt:
dit ben ik.
Daarmee legden we onszelf vast in een vorm – een vorm die, zoals bleek tijdens de
teisho op zaterdag, allesbehalve objectief is. Eén van de deelnemers merkte op dat het silhouet anders zou zijn als iemand anders het had getekend. En daaruit ontsproot een krachtig inzicht: als iedereen een ander silhouet van mij zou maken, dan is geen enkele vorm – ook niet die ik zelf kies – blijvend of definitief. De individuele silhouetten konden vervolgens gevuld worden met woorden waarmee we onszelf gewoonlijk omschrijven; dat bleek voor iedereen anders te zijn.
In de geest van Dōgen: “Zen bestuderen, is jezelf bestuderen.” Maar wie is dat ‘zelf’? Wanneer begint het eigenlijk dat we onszelf gaan benoemen? Pas rond ons elfde of twaalfde levensjaar ontstaat het vermogen om over onszelf te spreken. Daarmee groeit het bewustzijn stap voor stap: via objectpermanentie, zelfbesef, tijdsbesef en uiteindelijk zelfreflectie. Het ‘ik’ ontstaat pas echt wanneer we onszelf kunnen waarnemen, als er een innerlijke afstand ontstaat tussen degene die handelt, voelt en denkt, en degene die dat allemaal observeert.
In de zenboeddhistische traditie wordt juist dát moment gezien als het begin van het gevoel afgescheiden te zijn – van anderen, van de wereld, van het leven zelf. Vanaf het moment dat we ‘ik’ zeggen, ontstaat er dualiteit. En vanuit die afgescheidenheid gaan we betekenis geven aan ervaringen. We trekken conclusies over wie we zijn, wie de ander is, wat de wereld van ons wil. Vaak kloppen die conclusies niet – en daar begint het lijden.
Joko Beck noemt dit onze ‘kernovertuiging’, een innerlijk geloof dat voelt als een ijskoude bank waar we onszelf telkens weer op terugvinden. Jan Geurtz spreekt over een negatief zelfbeeld dat voortkomt uit de onvermijdelijke afwijzing en begrenzing tijdens onze opvoeding. Ran Zen spreekt van ‘oerbubbels’: diepgewortelde, onverwerkte ervaringen die ons blijven beïnvloeden, vooral wanneer we ze blijven geloven.
Het spirituele pad bewandelen, is dan ook geen weg van iets of iemand worden, maar van loslaten – het loslaten van ons ego-bewustzijn en het versmelten met wat Dōgen noemt:
de tienduizend dingen. Het betekent één worden met alles, zonder grenzen, zonder oordeel.
Ontdek ook een weekendsesshin:
Vrijdag 23 t/m zondag 25 mei
Weekendsesshin Exloëerveen
Vrijdag 13 t/m zondag 15 juni
Weekendsesshin Exloëerveen
Verslag boomplantdag Woerden
Twijfelmoedig | De moed om niet-te-weten
Wat nam ik mee uit Taiwan?
De aanslagen in Parijs hebben me gelukkig gemaakt
Verslag themadag over: toeval
Over inzicht, aandacht en vreugde